2018: het jaar van het filmpje dat alles veranderde

Het Apache-artikel dat in 2018 het meeste ophef maakte, was geen artikel maar een filmpje dat op 16 november 2017 gepost werd. Het toonde het bijna voltallige schepencollege van Antwerpen, het kruim van de Vlaamse vastgoedsector en een handvol PS-apparatsjiks die de verjaardag vierden van Eric Van der Paal, topman van Land Invest Group en de favoriete bouwondernemer van Bart De Wever.

Het filmpje richtte een ware ravage aan en dat op de meest onverwachte plekken. Dat Eric Van der Paal klacht zou indienen tegen Apache wegens ‘belaging’, was te verwachten. Wij wisten zeer goed wat we deden toen we met verborgen camera, op de openbare weg, de gasten van het verjaardagsfeestje in ’t Fornuis filmden. “Buitengewone journalistieke technieken”, zijn volgens de journalistieke deontologie toegelaten “als er een voldoende maatschappelijk belang is en als de informatie niet op een andere manier kan verkregen worden.”

Dat het dossier-Land Invest Group geen fait divers is, werd op 22 februari 2018 bevestigd door de Antwerpse rechtbank van Eerste Aanleg. Die pleitte Apache vrij in een zaak die eerder was aangespannen door Land Invest Group en door Joeri Dillen, ex-kabinetschef van Bart De Wever en ex-medewerker van Eric Van der Paal.

“Verwerende [Apache, nvdr] partijen wijzen terecht op het feit dat de artikels betrekking hebben op onderwerpen van algemeen belang. Het gaat met name om politieke aangelegenheden en dus over een maatschappelijk relevant onderwerp. Bovendien ontkent eiseres niet dat er in het bestuur van eiseres een aantal politieke figuren zetelen zodat een grote mate van kritiek toegelaten is en getolereerd moet worden.”

Apache wacht dus vol vertrouwen het verdere verloop van de rechtsgang af in deze zaak en beschouwt de klacht van Van der Paal als een doorzichtige intimidatiepoging. De zoveelste.

Het belangrijkste slachtoffer van het Fornuis-filmpje was niet Eric Van der Paal of het Antwerpse stadsbestuur, maar wel… Tom Meeuws. De kopman van de Antwerpse socialisten leverde forse kritiek op de manier waarop in Antwerpen zaakjes worden gedaan met projectontwikkelaars. Hij hekelde de zogenaamde ‘paaitaks’ waarbij promotoren bepaalde verplichtingen kunnen 'kopen' om zo soepelere (bouw)voorwaarden te kunnen verkrijgen voor hun projecten.

Tom Meeuws kreeg achteraf nota bene gelijk, maar De Wever reageerde furieus en zijn gemoed schoot zelfs vol op een persconferentie. 

Strikt genomen heeft de ‘paaiktaks’ niks te maken met het Land Invest Group-dossier, maar het verwijt van Meeuws leek wel de spreekwoordelijke druppel voor De Wever.

Bliksemsnel werden sms-jes gelekt waaruit bleek dat Tom Meeuws zelf in ’t Fornuis was gaan eten met Van der Paal. Als consultant om het plaatsen van elektrische laadpalen te bepleiten, maar niemand die daar nog aandacht voor had. Het beeld was gezet.

De verwijten zetten het kartel met Groen (Samen) onder druk en wanneer ook nog eens bleek dat Tom Meeuws als directeur van De Lijn boekhoudkundig creatief was geweest, losten de groenen van Wouter Van Besien de rol. Het kartel werd opgeblazen. Meteen lag de weg naar het burgemeesterschap voor De Wever wijd open.

Bart De Wever gaf zijn aartsvijand de genadestoot door een nauwe medewerker aan Knack te laten lekken dat Tom Meeuws ooit nog een relatie heeft gehad met N-VA-minister Liesbeth Homans.

Toen het Antwerpse integriteitsbureau vervolgens zei dat de regels te vaag waren om te beoordelen of de burgemeester en zijn schepenen deontologische fouten hadden gemaakt met hun bezoek aan 't Fornuis, was de buit voor De Wever binnen.

Het brute communicatieve geweld van de N-VA in de Fornuis-zaak zorgde ervoor dat de kern van de zaak volledig is ondergesneeuwd. Niemand stelt nog vragen bij het feit dat Antwerpen voor twee van zijn belangrijkste stedenbouwkundige projecten in zee ging met een dubieuze vastgoedfirma waarvan de bestuurders en managers vooral in de kas zaten te graaien.

Dat Land Invest Group ook nog eens de advocatenkosten van Joeri Dillen betaalde, is erg ontluisterend. Dat er tot op heden blijkbaar geen gerechtelijk onderzoek loopt naar malversaties bij Land Invest Group (maar wel al twee tegen Apache), is al even ontzettend.

Bart De Wever en zijn partij werden electoraal niet afgestraft voor hun lichtzinnige contacten met de controversiële bouwgroep. Integendeel. Niemand stelde vragen bij de brutale manier waarop De Wever en co. adviezen van hun administratie, de gecoro en de vorige stadsbouwmeester naast zich neerlegden om grote projecten te kunnen gunnen aan Land Invest Group.

In het huidige schepencollege blijven protagonisten in het dossier, Ludo Van Campenhout, Annick De Ridder en Bart De Wever zelf trouw op post. Samen met Tom Meeuws, bien étonnés de se retrouver ensemble. De vorige schepen van ruimtelijke ordening, Rob Van De Velde (N-VA) verdween wel met stille trom, maar werkt vandaag doodleuk als consultant, onder meer voor... de vastgoedsector.

De oppositie legde De Wever en zijn partij ook weinig in de weg. De nauwe banden tussen het schepencollege en de vastgoedsector, en Land Invest Group in het bijzonder, waren nooit een thema tijdens de verkiezingscampagne. De manier waarop De Wever Tom Meeuws en de SP.A verpletterde, schrikte Groen en CD&V duidelijk af. “We maken hier alleen een zaak van als we een ‘smoking gun’ hebben”, liet een lijsttrekker van de oppositie zich off the record ontvallen.

Dé grote winnaar van de Fornuis-heisa was ongetwijfeld Omar Souidi. De advocaat van Joeri Dillen, die in 2016 de degens kruiste met onze hoofdredacteur in ‘De Afspraak’ , groeide uit tot een echte BV. Al was zijn passage in De Slimste Mens geen onverdeeld succes. “Populair zijn is niet mijn ambitie”, zei hij in een van de vele interviews die hij mocht geven. “Ik moet de belangen van mijn cliënten behartigen.” Door niet in beroep te gaan tegen de vrijspraak van Apache, bijvoorbeeld.

Een goed jaar

Voor Apache was 2018 een goed jaar. We konden de forse groei aan leden en lezers van 2017 vasthouden. Toen ging er een golf van enthousiasme door Vlaanderen nadat Apache bedreigd werd met dwangsommen van 350.000 euro. Het leverde de redactie toen ook de Arkprijs voor het Vrije Woord op.

De redactie timmerde ondertussen duchtig aan de weg. De klemtoon bleef liggen op onderzoeksjournalistiek in al zijn vormen. Onthullingen van malversaties en schandalen, uiteraard. Maar ook ‘controlerende’ onderzoeksjournalistiek zoals een uitgebreid pensioendossier.

Apache houdt de vinger aan de pols van de belangrijkste innovaties van vandaag. Het boek ‘De diefstal van de eeuw’ van collega Jan Walraven raakte een gevoelige snaar. Het toont haarfijn aan dat de persoonlijke data die bedrijven als Google en Facebook op grote schaal over ons doen en laten verzamelen, ingezet worden om te beïnvloeden wat we doen, wat we kopen en zelfs op wie we stemmen.

Herman Loos, ex-columnist bij Apache, liet dan weer van zich spreken met zijn boek ‘Menselijke grondstof’ waarin hij de onderkant van de arbeidsmarkt beschreef. “Arbeidsbemiddelingsdiensten zijn medeplichtig aan de ‘werklozenindustrie’”, schrijft hij.

Extreemrechts

Apache besteedt erg veel aandacht aan de opmars van extreemrechts in Vlaanderen en Europa. Met Tom Cochez en Ton Rennenberg hebben we dan ook de twee belangrijkste specialisten in deze materie in huis. Toen Tom Cochez schreef dat neonazi’s, antisemieten en geradicaliseerde geestelijken elkaar vinden in het Oude Klooster Maleizen (Overijse), bleef het opvallend stil in de Vlaamse pers. Dat klooster biedt onderdak aan een fundamentalistische school en herbergt een extreemrechts, ultra-katholiek netwerk.

In het artikel speelde een toen nog vrij onbekend clubje een belangrijke rol: Schild & Vrienden van Dries Van Langenhove. Wie eerdere berichtgeving over Schild & Vrienden op Apache niet had gelezen, kon het neofascistisch clubje van Van Langenhove nog beschouwen als een verzameling geëngageerde, conservatieve Vlamingen die vooral studentikoos waren. Toen Pano, in september, Schild & Vrienden definitief ontmaskerde als een onvervalste neofascistische stootgroep, werd de Apache-berichtgeving wél opgepikt.

Maar er kwamen nieuwe onthullingen. Zo moest Nick Peeters, N-VA-kandidaat op de lijst van Theo Francken, opstappen nadat Apache had bekendgemaakt dat hij nazistische filmpjes had geliket op Youtube. Francken had dagenlang volgehouden dat er een 'hetze' tegen Peeters werd gevoerd.

Ilse Annemans, voorzitster van de Vlaams Belang-afdeling van Dendermonde moest ook ontslag nemen nadat Apache had uitgebracht dat ze haar voorkeur voor Hitler, islamofobie en racisme niet onder stoelen of banken stak.

Apache zorgde wel vaker voor kopbrekers bij het Vlaams Belang. Zo moest kamerlid Jan Penris tekst en uitleg komen geven op het partijbestuur nadat bleek dat hij in de zelfverklaarde ‘volksrepublieken’ in Oekraïne deel had uitgemaakt van een waarnemersmissie. Het Vlaams Belang zit wel meer in de maag met het eigengereide ‘buitenlandse’ optreden van een paar kopstukken uit de entourage van Filip Dewinter.

Bouwheren baas

De gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober waren voor Apache de aanleiding om neer te strijken in vele kleinere gemeenten. Het is immers niet alleen in Antwerpen dat bouwpromotoren nauwe banden onderhouden met burgemeesters of schepenen.

Apache liet licht schijnen op duistere zaakjes in Koksijde, Malle, Berlare. Wat opvalt bij dit soort zaken is dat het meestal gaat om dossiers die lokaal – door oppositie en lokale pers – al jarenlang bekend zijn. Vaak heerst er een zekere ‘medeplichtigheid’ of een ‘omerta’ die maakt dat de potjes gedekt blijven. De betrokken burgemeesters en schepenen reageren meestal ook als door een horzel gestoken en voelen zich onterecht aangevallen. In plaats van excuses aan te bieden of een stap opzij te zetten, richten ze hun pijlen vooral op de klokkenluiders die de verhalen hebben uitgebracht.

Een tekenend voorbeeld is dat van de gemeentesecretaris van Gooik. Die bestelde voor tienduizenden euro’s schuimwijn voor de gemeente bij een bedrijfje van zijn moeder, zonder toestemming van het schepencollege. Toen Apache de zaak uitbracht, in september, reageerde de secretaris: “Dit gaat over een vertrouwelijk dossier. We laten uitzoeken wie dit gelekt heeft aan de pers.”

In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen onderzochten Apache en Knack ook hoeveel kabinetsmedewerkers er in de Vlaamse centrumsteden aan de slag zijn. Gent prijkte bovenaan de lijst met 83. Antwerpen volgt met 82.

Theo Francken, und kein ende…

De figuur en het beleid van voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie, Theo Francken, inspireerde ons voor heel wat artikels. De manier waarop Francken de grenzen opzocht en nadien overschreed van het humane asielbeleid, werd door onze redacteurs herhaaldelijk belicht.

In februari ontkende Francken (ten onrechte) dat de Dienst Vreemdelingenzaken onbewust onjuiste informatie naar asielzoekers stuurde om hen te ontmoedigen. Het federaal migratiecentrum Myria stapte naar de Europese Commissie omdat Francken de asielzoekers op het verkeerde been zette.

In juni fileerde Apache het onderzoek van het Commissariaat Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen over de ‘zaak-Soedan’. Theo Francken had in de herfst van 2017 Soedanezen teruggestuurd naar hun thuisland, nadat ze waren geïdentificeerd door leden van de geheime politie van het dictatoriale regime aldaar.

Later bleek dat die mensen nooit hadden mogen worden teruggestuurd omdat ze gevaar liepen om te worden gefolterd. Uit getuigenissen die verzameld werden door het Tahrir Center van Koert Debeuf bleek dat er wellicht Soedanezen waren gefolterd. Die onthullingen leidden in 2017 bijna tot het ontslag van Theo Francken. Bart De Wever moest dreigen met de val van de regering, om dat te vermijden. De regering Michel I is toen eigenlijk al gevallen…

Ondertussen werd een onderzoek bevolen door het CGVS. Dat vertoonde echter grote onnauwkeurigheden. Na het artikel op Apache eiste de Liga voor de Mensenrechten een onafhankelijk onderzoek naar het rapport. Volgens de Liga bevestigen de Soedan-files van Apache de vrees dat het rapport onvolledig en partijdig is.

"De Belgische regering heeft ervoor gekozen het ‘onderzoek’ toe te vertrouwen aan een ‘onderzoeksorgaan’ dat niet blijkt te beantwoorden aan de vereiste voorwaarden inzake onafhankelijkheid en objectiviteit om zo’n onderzoek in te stellen.” De Liga stelt dat 'geloofwaardige elementen' uit het rapport werden verwijderd, en kleine onnauwkeurigheden werden gebruikt om geloofwaardige getuigenissen weg te wuiven.

Een onafhankelijk onderzoek van het onderzoek is er nooit gekomen. Later doken in de pers nog meer elementen op die plausibel maken dat er wel degelijk gerepatrieerde Soedanezen werden mishandeld. Een schriftelijke vraag aan Francken over de berichtgeving van Apache van Wouter De Vriendt (Groen) bleef onbeantwoord. De kans dat zijn opvolger Maggie De Block (Open Vld) alsnog duidelijk zal creëren, is zo goed als onbestaande.

Apache fileerde overigens de genese van het Belgische standpunt t.a.v. het Migratiepact. Aan de hand van documenten en wetteksten toonden we aan dat het standpunt correct tot stand kwam. We ontdekten bovendien dat het Global Compact for Migration niet eens in het boek van de ex-Staatssecretaris voorkwam.

Naar het voorbeeld van Bart De Wever in de Fornuis-zaak, greep Theo Francken de hele controverse aan om zich in een slachtofferrol te wentelen. Zijn schimpscheuten op Apache kregen – via Twitter – een haast dagelijkse frequentie.

Zo was hij bijvoorbeeld niet te spreken over de onthulling van Apache, in augustus, dat een op de vijf transmigranten dubbel wordt geteld, waardoor het beeld werd geschapen dat we “overspoeld” worden door migranten die door ons land naar Groot-Brittannië willen reizen.

Ter verantwoording

Een aantal mensen moest zich in 2018 verantwoorden voor hun (wan)daden nadat Apache over hen had bericht. Zo moest VUB-professor Kenny De Meirleir in februari voor de correctionele rechtbank van Brussel verschijnen. Apache had in 2017 geschreven dat hij onder meer inbreuken had gepleegd op de invoer en toediening van het omstreden antiviraal middel Nexavir (huidige naam 4ME).

Apache toonde rond de jaarwisseling ook aan dat dat bij de selectie en gunning van drie grote Gentse bouwprojecten fouten waren gebeurd. Een belangrijke zaak was die van het S-gebouw, een bouwproject achter het Sint-Pietersstation. Zo was een van de juryleden die moesten oordelen over de architectenbureaus zelf een architect die kort daarvoor een ander project won met als jurylid één van de deelnemers aan de wedstrijd.

Toen de vrouw niet werd verwijderd uit de jury, protesteerde algemeen directeur Didier Nachtergaele waarop hij zelf werd ontslagen. Dat ontslag werd door minister van Binnenlandse Aangelegenheden Liesbeth Homans vernietigd.

In april maakte Apache bekend dat het Brusselse parket een onderzoek had geopend naar voormalige Oost-Vlaams gedeputeerde Geert Versnick (Open Vld). Dat was een late uitloper van een dossier uit 2017 waaruit bleek dat Versnick wel erg vaak naar Bangkok reisde op kosten van de provincie. Versnick, die ook aanwezig was op het bewuste etentje in ’t Fornuis, was ook bestuurder bij Land Invest Group. Zijn politieke carrière is voorbij. In de volgende deputatie wordt de Groen-politica die zijn gesjoemel met bonnetjes aan het licht had gebracht zijn opvolgster.

Dat ze er in Oost-Vlaanderen wel vaker de kantjes afrijden, bleek ook een maand na de gemeenteraadsverkiezingen. Apache schreef toen dat de deputatie vacatures had uitgeschreven op maat van kabinetsmedewerkers. Bedoeling was om hen een job in de provinciale administratie te geven als dank voor bewezen diensten. Flagrante politieke benoemingen dus. Of de aanwervingen zullen doorgaan, is nog niet zeker. De nieuwe eerste gedeputeerde, Kurt Moens (N-VA) kondigde een onderzoek aan.

Apache onthulde ook nog een forensische audit die allerlei afwijkingen vaststelde in het Oost-Vlaamse vergunningsbeleid ten opzichte van de andere provincies. Actiegroepen en verschillende politici zagen daarmee zwart op wit bevestigd wat ze al langer ervoeren. Iets doet ons herinneren aan optima-commissies achter gesloten deuren in Oost-Vlaanderen vorig jaar, waar onder meer contacten met bouwpromotoren besproken werden.

De verkavelingskampioen van Vlaanderen is evenwel Vlaams-Brabant. In maart maakte Apache bekend dat daar nog vaak beroep wordt gedaan op een uitzonderingsprocedure (PRIAKs genaamd) om woonuitbreidingsgebieden aan te snijden. Onze berichtgeving zorgde voor vragen van Ingrid Pira (Groen) in het Vlaamse parlement.

Bart Van Malderen (SP.A) was dan weer ongerust nadat Apache had geschreven dat er veel vriendjespolitiek gemoeid is bij de toekenning van beurzen en subsidies aan onze wetenschappers. Binnen het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek zouden een aantal experten vooral geld aan zichzelf uitdelen.

Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege trad meermaals aan op onze site, maar meestal niet in een glansrol. Zo speelde ze voor struisvogel met betrekking tot de slechte werking van sommige gecoro's, vernietigde het grondwettelijk hof haar wetgeving op maat van het grondwerkenbedrijf Hens en paste ze nogmaals de wetgeving aan in het voordeel van een kippenbedrijf. De minister stelde zich ook nog burgerlijke partij tegen haar eigen kabinetschef omdat hij zijn administratie overrulede in het voordeel van een olie-importeur.

Op 8 juni mocht onze hoofdredacteur commentaar geven op een rapport over de situatie van de Vlaamse media tijdens een hoorzitting in het Vlaamse parlement. Hij pleitte voor een transparant systeem van subsidies voor onafhankelijke media. Minister van Media Sven Gatz (Open Vld) hervormde de projectsubsidies en bracht ze onder bij een onafhankelijk Vlaams Journalistiek Fonds. Apache diende, met succes, een dossier in om nog meer lokale onderzoeksjournalistiek te kunnen doen.

In februari publiceerde Apache een dossier over de illegale handel in – vaak doodzieke – Slowaakse pups. Dat inspireerde onder meer de Vlaamse parlementsleden Hermes Sanctorum en Bart Caron tot vragen in het parlement.

Een feestvarken hadden we ook op de redactie. Jeroen Janssen, onze verslaggever ter plaatse in Doel, won de Bronzen Adhemar. Hij kreeg de belangrijkste Vlaamse stripprijs voor zijn ‘graphic journalism’ in Rwanda en het Antwerpse polderdorp. Tot 15 januari loopt er nog een overzichtstentoonstelling van zijn werk in De Warande in Turnhout.

Eigen lof stinkt, behalve als het van iemand anders komt. Auteur Stefan Hertmans, die wereldfaam verwierf met 'Oorlog en terpentijn', had lof voor Apache in de eindejaarsvraagjes van Humo: “Het weerwerk dat kritische websites zoals Apache en De Correspondent blijven bieden tegen de stroom van middelmatige journalistiek, is hoopgevend.”

Dat nemen ze ons niet meer af!