Door Tom Cochez
Om en bij de vijftien specialisten debatteerden donderdagavond in de foyer van de Bourla Schouwburg in Antwerpen over tal van hot topics binnen de wereld van media en communicatie.
Door de snelle opeenvolging en de diverse inhoud van de debatten had het hele opzet soms wat weg van een avondje speed dating met moderator Goedele Devroy, maar het tempo en de afwisseling maakten wel dat de discussies nooit verveelden.
Vrouwelijke waarden
Onderwijsminister Pascal Smet (sp.a) mocht de spits afbijten en stond vooral stil bij de opname van ‘mediawijsheid’ in de eindtermen van het secundair onderwijs. Bedoeling is dat scholieren in de toekomst niet enkel technieken aangereikt krijgen maar ook leren om kritisch te staan tegenover de inhoud van kranten en journaals.
Trendwatcher Fons Van Dijck bespeurde daarna een trend naar meer ecologisch en sociaal ondernemerschap. De tijd van de graaicultuur en de bonussen ligt volgens Van Dijck definitief achter ons. Bedrijven die inzetten op nieuwe ecologische technieken en klassiek vrouwelijke waarden in hun management brengen, zijn de toekomst. Een prille evolutie die ook haar weerslag zal hebben op het communicatie- en marketingbeleid van ondernemingen.
Direct marketing
Jo Caudron, stichter van Dear Media en gespecialiseerd in sociale netwerksites, verwacht dat bedrijven in de toekomst massaal Facebook zullen gaan gebruiken om via die weg op subtiele manier reclame te maken. Facebook kondigde een tijdje terug aan dat bedrijven hun ‘direct marketing’ via het sociale netwerk zullen kunnen voeren. Caudron gaf daarbij het voorbeeld van Nokia, dat vandaag wereldwijd al zo’n 700.000 Facebookfans telt. Voor adverteerders is zo’n select publiek gefundenes Fressen.
Bert Claerhout, hoofdredacteur van Kerk & Leven, toonde zich daarna geen bijzonder grote fan van de nieuwe Belgische aartsbisschop André-Joseph Léonard. Maar, zo stelde de hoofdredacteur hoopvol: "Kerk en geloof overleven wel een aartsbisschop."
Passend in het opzet van de avond had Bert Claerhout ook een communicatieboodschap voor de nieuwe Belgische kerkleider. “Léonard komt zeer graag in de media. Misschien zelfs wat te graag. Onze nieuwe aartsbisschop had er beter aan gedaan om even te zwijgen na zijn aanstelling en zich te bezinnen vooraleer nieuwe uitspraken te doen.”
Glad juridisch ijs
Roger Van Houtte (ex-journalist GVA): 'Nieuws wordt zeer emotioneel gebracht. Als ik in De Standaard naar aanleiding van de moorden in Loksbergen de kop ‘Bang wachten op nog erger’ lees, dan wil ik al niet meer verder lezen'
Daarna was het de beurt aan Katia Segers, directeur van het Centre for Studies on Media & Culture (VUB), en Filip Voets, secretaris-generaal van de Raad voor Journalistiek, om een boompje op te zetten over burgerjournalistiek.
Beide sprekers belichtten de voor- en nadelen van wat ‘user generated content’ is gaan heten. Meer kritische stemmen betekenen een verrijking voor de democratie, maar vaak beseffen mensen die teksten op het net publiceren niet dat ze zich op glad juridisch ijs begeven.
De Raad voor Journalistiek heeft intussen een richtlijn geschreven over hoe journalisten om kunnen gaan met die ‘user generated content’. Redacties krijgen door die recente evolutie veel meer info en tips binnen. Daar kan een journalist zijn voordeel mee doen, maar de info dient wel te worden beschouwd als informatie die moet gecheckt worden.
Conservatiever
Helaas gebeurt dat niet altijd en loopt het soms gruwelijk fout. Volgens Filip Voets moeten zware journalistieke fouten zoals het 'I Have News'-incident bij persagentschap Belga, waarbij een kwakkel over de dood van koningin Fabiola werd verspreid, koste wat het kost vermeden worden om de geloofwaardigheid van de journalistiek veilig te stellen.
Katrien Bottez , creatief directeur bij Duval Guillaume constateerde dan weer dat ‘klassieke reclame’ niet langer werkt. “De doelgroep is niet meer zo makkelijk te vinden en dat plaatst ons voor een nieuwe uitdaging. We moeten op zoek naar nieuwe manieren en nieuwe technieken om te communiceren.”
Belgacom gelooft bij monde van zijn vicepresident marketing Kris Vervaet wel in die nieuwe vormen van marketing en advertising, maar is er van overtuigd dat het een werk van lange adem wordt. Adverteerders denken vaak conservatiever dan communicatie – en marketingbureaus.
Kleinere spelers
Daarna was het de beurt aan Gabriel Fehervari, CEO van Alfacam, om zijn licht over het toekomstig medialandschap te laten schijnen. Over een jaar of vier zal er volgens Fehervari nog maar weinig overblijven van de media zoals we die vandaag kennen. Print, radio en televisie zullen volgens hem verdwenen zijn. Grenzen zullen verder vervagen.
De rol van de VRT in dat nieuwe kader moet volgens verschillende sprekers grondig overdacht worden. Kristof Demasure, woordvoerder van SBS, stelt een blokkage vast in het huidige audiovisuele landschap. Een zeer grote publieke omroep en één grote commerciële speler verdelen netjes de markt, waardoor kleinere spelers nauwelijks dynamiek in de markt kunnen brengen.
Vooral de VRT-website deredactie.be dreigt in de toekomst voor problemen te zorgen. Volgens mediacriticus en hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde Geert Buelens is het haast onvermijdelijk dat online nieuws op termijn betalend wordt. Voor deredactie.be, betaald met belastinggeld, kan van de belastingbetaler moeilijk nogmaals geld gevraagd worden. Nochtans zou een grote gratis speler kleinere betalende initiatieven de das kunnen omdoen.
Kers op de taart
Ook volgens Wim Van Severen, mediaconsultant en voormalig netmanager van TV 1, hebben we, ondermeer daarom, nood aan een preciezere omschrijving van de opdracht van de VRT. Dat zou, volgens Van Severen niet alleen goed zijn voor de VRT maar ook voor commerciële zenders.
De kers op de taart was een debat tussen Peter Vandermeersch, algemeen hoofdredacteur van Het Nieuwsblad/De Gentenaar en De Standaard, Geert Buelens, Filip Voets, Georges Timmerman, hoofdredacteur van De Werktitel, en Roger Van Houtte, ex-journalist van Gazet van Antwerpen en medeauteur van het boek Media & journalistiek in Vlaanderen kritisch doorgelicht. Het debat werd opgehangen aan het kerstessay ‘tot de vierde macht’ dat Geert Buelens in De Standaard schreef.
Volgens Geert Buelens lijdt de kwaliteit van nieuws onvermijdelijk onder het veranderde kader waarbinnen het vandaag gebracht wordt. “Nieuws wordt enkel in theorie nog gebracht om lezers goed te informeren en te betrekken bij het democratisch proces. De echte reden waarom nieuws vandaag wordt gebracht, is om klanten te winnen.” Dat fenomeen beperkt zich volgens Geert Buelens overigens niet tot onze landsgrenzen.
Marketingjongens
Peter Vandermeersch stelde de zorg van Geert Buelens over de verregaande commercialisering te delen, maar vreest de veralgemening. “Een van de zorgen is bijvoorbeeld dat er minder aandacht zou zijn voor buitenlandjournalistiek. De waarheid is dat De Standaard vandaag twee maal zoveel buitenlandberichtgeving heeft als vijftien jaar terug. Ik ontken het probleem niet, maar we zijn nu wel veel beter af dan vijftien jaar geleden.”
Georges Timmerman volgde de analyse van Geert Buelens wel. “De commercialisering is duidelijk te ver doorgedreven. We zijn aangekomen op het punt dat de geloofwaardigheid van de media in het gedrang is.” De schuld daarvoor ligt volgens de hoofdredacteur van De Werktitel bij de journalisten zelf. “Knack-directeur Rik Van Cauwelaert heeft ooit gesteld dat het de stomme schuld van de journalisten zelf is. Wij hebben toegelaten dat marketingjongens de zaak hebben overgenomen. Fundamentele beslissingen worden vandaag niet meer genomen op journalistieke gronden maar op basis van commerciële overwegingen.”
Emotionele hype
Peter Vandermeersch, in 2007 zelf nog verkozen tot Marketeer van het Jaar, was het grondig oneens met die stelling. Volgens Vandermeersch staat er geen gelijkheidsteken tussen 'meer kranten verkopen' en 'commerciëler denken', integendeel. “Als ik meer kranten verkoop dan kan ik meer journalisten aanwerven en dat zorgt voor betere kranten.”
Roger Van Houtte vond in De Standaard dan weer weinig terug van het betoog van de hoofdredacteur. “Ik stel vast dat alle kranten, niet alleen De Standaard, van de ene emotionele hype in de andere rollen. Nieuws wordt zeer emotioneel gebracht. Als ik in De Standaard naar aanleiding van de moorden in Loksbergen de kop ‘Bang wachten op nog erger’ lees, dan wil ik al niet meer verder lezen. Tussen de berichtgeving over het ingestorte appartement in Luik zie ik de kop 'Ze hebben nog een halve dag geleefd’. Over Haïti heb ik goede dingen gelezen, maar ook daar werd soms zeer emotioneel over geschreven.”
Onvoldoende gecheckt
De analyse van Roger Van Houtte werd grotendeels bijgetreden door Filip Voets, die aansluitend het voorbeeld van de gebeurtenissen in Kuregem gaf. Maar Voets verklaart die evolutie niet enkel door de doorgedreven commercialisering. Ook de digitalisering en de snelheid, eigen aan het internet, dragen volgens de secretaris-generaal van de Raad voor Journalistiek bij tot steeds snellere verhalen die vaak ook onvoldoende gecheckt worden en een eigen leven gaan leiden.
Het rondje oplossingen dan. Voor Geert Buelens wordt het tijd dat de overheid ingrijpt door op een voorwaardelijke manier fondsen ter beschikking te stellen. “De media dienen vandaag de democratisering niet meer. Door onder voorwaarden geld te geven, kan je bereiken dat de media de democratisering opnieuw dienen.”
Georges Timmerman toonde zich daar geen tegenstander van, maar meent dat een deel van de oplossing ook van de journalisten zelf moet komen. “De huidige evolutie is te keren, maar dan moeten journalisten zelf hun verantwoordelijkheid durven nemen. Het is uiteindelijk hun naam die onder een stuk verschijnt. Ze hebben de mogelijkheid om neen te zeggen tegen een opdracht die indruist tegen de journalistieke deontologie.”
