La question royale?

Herman Matthijs
Koning Albert en koningin Paola bezoeken Maaseik (Foto Danny Gys / Reporters)
Koning Albert en koningin Paola bezoeken Maaseik (Foto Danny Gys / Reporters)
Koning Albert en koningin Paola bezoeken Maaseik (Foto Danny Gys / Reporters)
Koning Albert en koningin Paola bezoeken Maaseik (Foto Danny Gys / Reporters)

Pas is de storm over de dotatie van prins Laurent voorbij of het koningshuis haalt opnieuw de voorpagina's van de kranten en de hoofdpunten van de journaals. Ditmaal met het colloque singulier. Het paleis reageerde ditmaal in een ongekende snelheid op enkele passages uit het boek 'Koning Zonder Land'. Zonder enige twijfel is de uitgever van het boek de winnaar van de hele discussie.

Gewoel

De voorbije jaren stond de koninklijke familie wel vaker in de schijnwerpers. Er waren de uitlatingen van prins Filip, de rol van de koning in de regeringsvorming 2007, het statuut van de leden van de koninklijke familie, het proces-Laurent en de dotaties. Voor een familie die geacht wordt boven het gewoel te blijven, wordt het wel een zeer lange lijst.

Ditmaal woedt het debat over het colloque singulier; en vooral het niet respecteren hiervan. Het colloque singulier is een gewoonteregel. Het houdt in dat de gesprekspartner van de koning zich onthoudt van mededelingen over de gesprekken met de koning. De regel werd in 1977 in het boek 'La Question Royale?' van André Molitor, de vroegere kabinetchef van koning Boudewijn, naar voren gebracht.

Lekken

Maar het colloque singulier heeft geen wettelijke basis en is al langer het voorwerp van lekken. Zo was er de brief van Boudewijn aan de regering over het al dan niet sturen van troepen naar Rwanda. Dat schrijven werd door een niet al te enthousiaste regeringspartij in de Nederlandse pers gelekt. Of een ander voorbeeld: bij de federale regeringsvorming 2007 wordt in de pers door socialistische politici openlijk kritiek geleverd op de rol van de koning. Zij vonden dat het staatshoofd te zeer inzette op de Franstalige liberaal Reynders. En begin 2008 kon men in de pers openlijk onthullingen lezen over de gesprekken met de koning. Het paleis reageert naar gewoonte niet, waardoor er geen volledig zicht is op de waarheid van deze gesprekken. Tijdens de huidige regeringsvorming duikt de kritiek op dat de koning teveel de kaart trekt van de socialisten.

Het nieuwe is echter dat het paleis persmededelingen doet met betrekking tot bepaalde zaken. Enige weken geleden meldde het paleis dat de koning boos is op prins Laurent. Een nieuw gegeven, maar de koning had geen andere keuze. Hij moest ingrijpen om niet in het drijfzand te raken dat zijn zoon had aangebracht.

Koning Zonder Land

Ook het bewuste boek werd snel bedacht met een koninklijke mededeling. Het koningshuis gaf mee dat het het niet eens is met sommige passages. Een ongekende publiciteit voor de uitgever van het boek.

Maar een analyse van de reactie van de koning werpt een aantal vragen op:

  • Waarom reageert het koningshuis nu wel op dit boek? Schendt de koning met deze reactie niet zelf het colloque singulier. Bovendien zullen nu heel wat boeken over de rol van de vorst gepubliceerd worden in de hoop dat de koning reageert.
  • De reactie van het paleis is gedekt door de Eerste Minister. Is het verstandig van de regeringsleider om dat toe te laten?
  • De reactie weerlegt een aantal uitlatingen, maar zegt niets over andere passages. Wordt de rest dan door het paleis bevestigd?
  • Meer en meer jonge politici - zeker langs Vlaamse kant - praten openlijk over hun gesprekken met het staatshoofd. Voorlopig anoniem. Maar waarom? Om wat persaandacht, of omdat men het niet eens is met de koning?

Njet

Als de maatschappij een staatshoofd buiten de politiek wil houden, dan vereist dit inderdaad een colloque singulier. Maar dan moet dit door alle partijen gerespecteerd te worden. En dus moet ook de koning geen politieke stelling innemen tegenover partijen of individuele politici. En dat lijkt wel gebeurd met de passage over het njet van de koning tegenover nieuwe verkiezingen. Het staatshoofd kan evenwel geen veto stellen tegen een parlementaire beslissing om tot een ontbinding over te gaan en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. In een verkozen democratie staan de beslissingen van het parlement boven alles.

Herman Matthijs: Het paleis heeft op zijn minst de perceptie tegen dat het geen fan is van een grootse staatshervorming

De koning moet zich strikt neutraal opstellen boven de politieke partijen. Die neutrale positie moet ook gelden voor het entourage van het staatshoofd. Is het wel zo verstandig dat de kabinetschef van de koning op 5 mei in de senaat naar een boekvoorstelling ging van CDH-senator Delperée? Daarmede laat het koningshuis toch een zekere sympathie zien met de publicist – hoogleraar - senator.

Communautair

De rol van de koning en, breder, de positie van de monarchie zijn al enige tijd het voorwerp van een communautair verschil tussen Noord en Zuid. In de aanloop van de verkiezingen van juni 2010 ijverden vele Vlaamse partijen voor een protocollaire koning à la Zweden. Langs Franstalige kant was en is dit niet echt een onderwerp van discussie. Deze opdeling van opinies is wel een politiek feit én een probleem voor de monarchie. Ook in de zaak van prins Laurent en over het boek is het verschil in houding ten aanzien van de monarchie ten noorden en ten zuiden van de taalgrens duidelijk zichtbaar.

Bij de creatie van een protocollair koningschap is de politieke rol van de koning formeel uitgespeeld. De koning speelt vandaag al geen enkele rol in de vorming van de regeringen van de Gemeenschappen en de Gewesten. En deze communautaire invalshoek leidt ons ook tot de staatshervorming. Het paleis heeft op zijn minst de perceptie tegen dat het geen fan is van een grootse staatshervorming en dat is een niet zo verstandige positie in het kader van de huidige politieke machtsverhoudingen.

LEES OOK
Anton Jäger / 14-01-2021

Zwermen zonder korf: het trumpisme na Trump

Achter het trumpisme zit geen geordende organisatie. Dat dergelijke vloeibare vorm van autoritarisme mooi meeloopt met de hedendaagse economie, is geen verrassing.
US-POLITICS-ELECTION-TRUMP
Anton Jäger / 24-12-2020

Na de arbeid

Op links groeide de laatste jaren een steeds sceptischere houding omtrent het arbeidsconcept, maar sinds wanneer is links tegen het arbeidsethos?
ryan-tang-HrBNsh-wzN8-unsplash
Thomas Falk / 02-11-2020

Beleidsfalen is symptoom van systeemfouten pre-corona

België is het zwaarst getroffen land in Europa. Hoe kon het zover komen? Daarvoor moeten we kijken naar de systeemfouten die er al waren pre-corona.
POLITICS CONSULTATION COMMITTEE