Het cordon sanitaire: feest van de democratie

Peter Casteels
Annemans & Dewinter
Gerolf Annemans en Filip Dewinter (Foto Jan Van de Vel - Reporters)
Annemans & Dewinter
Gerolf Annemans en Filip Dewinter (Foto Jan Van de Vel - Reporters)

De politici en medestanders van Vlaams Blok/Belang hebben het cordon sanitaire – de afspraak van alle politieke partijen om geen akkoorden met hen te sluiten – altijd ondemocratisch genoemd. De hardnekkigheid waarmee dit argument het debat steeds bleef beheersen, is omgekeerd evenredig aan de juistheid ervan. In een democratie zijn er altijd partijen die op basis van inhoudelijke argumenten worden uitgesloten. Dat de andere partijen het nodig vonden om dat voor het Vlaams Blok te formaliseren, bewees enkel dat de verschillen tussen hen en het VB veel groter– onoverbrugbaar - waren dan normaal het geval is. Als dat ondemocratisch is, betekent democratie dat iedereen altijd en overal mee bestuurt.

De reden waarom dit argument jarenlang bleef hangen, was de misvatting dat Vlaams Blok/Belang – de partij heeft nooit meer dan 25 procent gehaald - de stem van het volk verwoordde en alle andere partijen mondstukken waren van de elite. Zolang het VB bleef groeien, droeg die partij de angstaanjagende belofte in zich om ooit een absolute meerderheid te halen. Dat was voldoende om haar een bijzonder statuut toe te kennen. Wie niet met de partij wilde samenwerken, keerde zich tegen een steeds groter wordende massa. En tegen de democratie. Nu Vlaams Belang in een vrije val verkeert, maakt deze dreiging geen indruk meer. Filip Dewinter spreekt enkel nog voor een marginale onderklasse.

De reden waarom men het cordon ondemocratisch vond, was de misvatting dat Vlaams Blok/Belang de stem van het volk verwoordde en alle andere partijen mondstukken waren van de elite

Respect

Het cordon sanitaire was een inhoudelijk statement. Er werd meestal in strategische termen over gediscussieerd, maar dat was altijd naast de kwestie. Als het VB in een regering was opgenomen, had ze waarschijnlijk sneller kiezers verloren dan nu ze in een koninklijke oppositierol werd gedwongen, maar de essentie van politiek zoals door het cordon bedreven was niet het neerhalen van een politieke partij. De essentie was het beschermen van de besluitvorming tegen racistisch tuig. Een legitieme en eerbare ambitie is dat. Enkel de argumentatie was tenenkrullend.

In 2000 sloten VLD, CVP, SP, VU/ID en Agalev – herinneringen, herinneringen – een ‘Charter Voor Democratie’ waarin ze het cordon sanitaire herbevestigden. Ook zij reden voor de democratie. “Dat wij de democratie beschermen tegen eenieder die haar schade wil toebrengen”, was het eerste voornemen. “Dat politiek bedrijven moet gebeuren met respect voor democratische rechten en vrijheden en met respect voor de rechten van de mens”, luidde het vijfde. De partijen vonden de racistische praatjes van Filip Dewinter niet enkel misselijkmakend. Ze waren ook on- of – waarschijnlijk werd dit voorvoegsel vaker gebruikt – antidemocratisch. Vlaams Blok werd uit de besluitvorming, maar ook uit de democratie geweerd.

Reservaat

Dankzij internationale verdragen zoals de rechten van de mens en veel goede bedoelingen – in de rug gesteund door de Verlichting -, is het idee ontstaan dat er superieure geesten zijn die kunnen bepalen welke ideeën democratisch aanvaardbaar zijn. Zoals racisten allochtonen criminaliseren om hen buiten de samenleving te houden, heeft men geprobeerd racisme te demoniseren om het buiten de democratie te houden. De vijf partijen maakten van de democratie een reservaat waarin enkel aaibare dieren zijn toegelaten. Die pogingen om het VB hun wereld uit te helpen waren misschien begrijpelijk toen Vlaams Blok onstuitbaar leek, maar getuigden van misplaatste doch megalomane pretenties.

Zoals racisten allochtonen criminaliseren om hen buiten de samenleving te houden, heeft men geprobeerd racisme te criminaliseren om het buiten de democratie te houden

Wat is – pak’m beet – het morele onderscheid tussen racisme en rauw kapitalisme? Racisten straffen vreemdelingen, liberalen straffen werklozen. Nationalisten hebben iets tegen Walen en socialisten hebben, of hadden in ieder geval vroeger iets tegen rijken. U ziet daar ongetwijfeld een verschil tussen, maar er is geen enkel objectief criterium waarmee ideologieën kunnen worden uitgesloten. Laat staan een pikorde opgesteld. Heel wat mensen hebben dat toch geprobeerd (waaronder mijn oud-professor Loobuyck) en verzonnen de illusie van een liberaal-democratische rechtstaat. Zo heet het reservaat wat de opstellers van het cordon sanitaire hoopten op te richten, met het adjectief ‘liberaal’ als omheining. Dat zorgt voor een vals veiligheidsgevoel. Een gevaarlijk waanbeeld, want een democratie is nooit veilig. Wie anders beweert, maakt zichzelf iets wijs. En dan zingen we nu allemaal samen met Winston Churchill…

Bas Heijne publiceerde vorige week in NRC Handelsblad een essay dat hier zijdelings over gaat. In ‘De culturele crisis is nog lang niet voorbij’ herneemt hij zíjn succesnummer over de elite en het verweesde volk, en duidt wat er de afgelopen decennia met de humanistische waarden is gebeurd. “We zouden kunnen stellen dat het idealisme van na de Tweede Wereldoorlog, naarmate het steviger werd omarmd, ook werd geformaliseerd en gebureaucratiseerd. Anders gezegd: de verruiming van geest die na de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog van een individu werd gevraagd, vond gaandeweg haar beslag in instituten die het individu niet langer nodig leken te hebben en die zich bovendien richtten tegen de kleine, overzichtelijke gemeenschap. Waar afstand overbrugd moest worden – afstand tussen het eigene en het andere […] – werd nu juist opnieuw afstand geschapen door een specifieke elite van ingewijden.” Één van die bureaucratische instellingen is de liberaal-democratische rechtstaat, maar ook het cordon sanitaire past in dit schema. Het hele essay – de nieuwigheid is dat hij nu ook het debat over Europa in zijn welbekende kader opneemt - vindt u hier.

LEES OOK
Anton Jäger / 18-03-2021

Burgerparlementarisme

De Nederlandse verkiezingen bewijzen het een zoveelste keer: de linkse partijdemocratie in Europa lijkt ten dode opgeschreven. Een geloot burgerparlement biedt niet meteen een…
Senate_of_Belgium_hemicycle
Anton Jäger / 10-03-2021

De millennial als militant: klassenstrijd in de Amerikaanse middenklasse

Is er in de VS vandaag nog een revolutionaire rol weggelegd voor hoogopgeleide professionals, of zijn de vrije beroepen en gesalarieerde kenniswerkers intrinsiek onbetrouwbaar?
Ontwerp zonder titel-16
Thomas Falk / 01-03-2021

De mutatie van het fascisme (Deel II)

Het fascisme leeft voort in soms onherkenbare erfgenamen. Media spelen een rol in de verspreiding van hun extreme ideeën, die via internet sowieso al de lands- en partijgrenzen…
FLEMISH NATIONAL SINGING FEAST