Waarom de digitale krantenrevolutie België passeert

Tom Cochez
newspapers
(Foto NS Newsflash)
newspapers
(Foto NS Newsflash)

Het echte nieuws kwam echter uit de Verenigde Staten waar The Washington Post voor een appel en een ei werd gekocht door Amazon-baas Jeff Bezos. Over de precieze motivatie van Bezos werd druk gespeculeerd. Meer duidelijkheid is er over de reden waarom de familie Graham haar journalistiek monument van de hand deed: de krant slaagde er niet in een stevig antwoord te formuleren op de digitale revolutie die door het medialandschap waart. En wat doe je als je de digitale trein hebt gemist in het volle besef dat er geen nieuwe meer langskomt? De krant in de etalage zetten en hopen dat een gek er nog wat voor biedt.

Wat The Washington Post niet kon in de Verenigde Staten, kunnen de Belgische kranten nog veel minder. De 'digitalisering' van het krantenlandschap staat in Vlaanderen vandaag zo goed als nergens. Op De Tijd na is er geen enkele krant die er in slaagt om een stevig digitaal alternatief op poten te zetten. De krantenwebsites blijven een bundeling van berichten afkomstig van persagentschappen, opgesmukt met filmpjes waarin 'bloot' en 'humor' om de hoofdrol strijden. Samen met de poging om zoveel mogelijk clicks te genereren wordt de resterende geloofwaardigheid van de titels op de schroothoop gegooid.

En de echte digitale krantenabonnementen? De meest recente CIM-cijfers geven details over de precieze aantallen. De Tijd heeft 9.507 digitale abonnees. De Standaard telt er 6.559 en De Morgen heeft er 1.282. In verhouding tot de papieren variant gaat het respectievelijk om 25,5 %, 6,9 % en 2,5 % van het totaal aantal verkochte krantenexemplaren (digitaal + print). Niet meteen cijfers die de term revolutionair rechtvaardigen.

'Min of meer' compenseren

Naar aanleiding van de recentste CIM-cijfers werd niettemin hoop geput uit de (zeer voorzichtige) groei van het aantal digitale krantenabonnees. Het heette dat die 'min of meer' zouden compenseren voor de verloren papieren abonnementen. Al werd meteen ook de kanttekening gemaakt dat adverteerders digitaal veel minder willen betalen zodat het financiële plaatje voor de krantenuitgevers al met al toch rood kleurt. Kwestie van alvast te anticiperen op nog meer synergieën, ontslagrondes en verhuizen.

Ook in standpunten en analyses die werden geschreven naar aanleiding van de verkoop van The Washington Post werd voorzichtig gepleit voor een verder doorgedreven digitalisering. Dat journalisten die gepokt en gemazeld zijn in de papieren krantenwereld zich voorzichtig mengen in het debat is alvast hoopgevend, maar belangrijker dan een louter pleidooi, is het achterhalen van de reden waarom de digitale revolutie stilletjes aan Vlaanderen voorbijtrekt.

Belangrijker dan een pleidooi om de digitale revolutie te omarmen, is het achterhalen van de reden waarom ze momenteel aan Vlaanderen voorbijtrekt

Die verklaring ligt nochtans voor de hand maar mag blijkbaar niet uitgesproken worden. Laat staan neergeschreven in de papieren krant. De Belgische overheid subsidieert de verdeling van de papieren kranten jaarlijks met 120 miljoen euro via Bpost. Op die manier worden papieren kranten in België zo goed als gratis verdeeld wat de reële kost voor de krantenuitgevers enorm drukt. Het is met andere woorden de Belgische overheid die de papieren krant kunstmatig in leven houdt. Zonder die structurele overheidssteun zijn 'commerciële' Belgische papieren kranten een fictie. Helaas maakt de louter op papier gerichte overheidssteun ook de doorbraak van de digitale kranten, nochtans veel goedkoper om te produceren, tot een fictie.

Slachtoffer

De situatie heeft er jarenlang voor gezorgd dat de fabel kon worden verteld van Vlaanderen als het Gallische dorpje waar de kranten het goed  bleven doen en de mondiale mediacrisis geen vat op kreeg. Vandaag dreigt een hele sector echter slachtoffer te worden van haar eigen gelobby bij de overheid om die indirecte steun voor de papieren krant overeind te houden. De goed gevulde pot belastinggeld voor papieren kranten zorgde er immers voor dat kranten nooit een dwingende reden hadden om (digitaal) te innoveren. Terwijl de digitale trein passeerde trommelden Belgische krantenmakers zich vrolijk op de borst over hoe goed hun papieren kranten wel overeind bleven.

De indirecte subsidiëring via Bpost is overigens maar een van die indirecte subsidies die de papieren krant een oneerlijk concurrentievoordeel verschaffen tegenover digitale concurrentie. Denk maar aan het BTW-0 tarief dat wel geldt voor papieren kranten maar niet voor digitaal nieuws.

Als Belgische uitgevers een Washington Post scenario willen vermijden hebben ze er alle belang bij om dergelijke 'papieren' overheidssubsidies - hoe groot de vetpot ook is -  te herdenken en te verleggen van 'papier' naar 'digitaal'. Ze zetten vandaag een structurele rem op de digitale revolutie van het Vlaamse medialandschap.

LEES OOK
Matthias Dobbelaere-Welvaert / 14-06-2019

Proximus megaproject gepersonaliseerde reclame: onze privacy kan wachten

Met de Belgian Data Alliance willen Belgische mediaspelers concurreren met Amerikaanse reuzen als Google en Facebook. Maar ze nemen die wel als voorbeeld en doen precies hetzelfde…
code privacy foto Yuri Samollov
Yoeri Maertens / 23-05-2018

Moslimterrorist of gestoorde gek? Framing in de Vlaamse media

Vlaamse kranten berichten systematisch anders over aanslagen gepleegd door moslims dan over aanslagen van niet-moslims. Deze 'framing' blijkt nu weer bij de berichtgeving over de…
Brussels_suspects_CCTV
Karl van den Broeck / 08-05-2018

'Apache gelooft in de taak van de pers als vierde macht, dat is de harde kern van onze stiel'

Karl Marx is 200 jaar. Filosofiehuis Het Zoekend Hert in Antwerpen vroeg schrijver Walter van den Broeck en zoon Karl om een lezing te houden. Lees hier de lezing van Apache…
De redactie van Apache in het Reuzenhuis op de Turnhoutsebaan in Borgerhout. (Foto: © Stef Arends)