Miljoenen kranten op de schroothoop, et alors?

Tom Cochez
Tom Cochez
Tom Cochez

Het leven van jaarlijks 2.841.696 exemplaren van Dag Allemaal ziet er zo uit: ze worden gedrukt op de door de overheid gesubsidieerde drukpers van De Persgroep. Vandaar gaan ze, met dank aan de door de overheid gesubsidieerde distributie van kranten en tijdschriften, naar de krantenwinkel. Daar aangekomen kunnen ze helaas niet profiteren van de indirecte subsidie die voorziet in een btw-0-regeling voor kranten en tijdschriften. Niet omdat de overheid daar geen geld in zou stoppen. Wel omdat ze nooit verkocht geraken. Bijgevolg worden de 2.841.696 exemplaren van Dag Allemaal - netjes op elkaar gestapeld is dat een berg van 14,7 kilometer hoog - onverrichter zake, onverkocht en ongelezen afgevoerd naar het afvalverwerkend bedrijf.

Systeem

Gisteren kon u op Apache.be en bij Charlie lezen welke waanzinnige proporties de papierverspilling van nooit verkochte dagbladen en tijdschriften in Vlaanderen anno 2015 aanneemt: 34 miljoen kranten ondergaan hetzelfde lot als de nooit verkochte Dag Allemaals. Ook andere tijdschriften worden massaal gedrukt, in vrachtwagens het hele land rondgereden om uiteindelijk onverkocht en ongelezen op de papieren afvalberg te belanden. De ecologische kost van die verspilling is gigantisch.

De logische vraag is dan ook waarom de overheid dit systeem blijvend in stand houdt door jaarlijks, tegen beter weten in honderden miljoenen euro's belastinggeld tegen de papieren afvalberg aan te gooien. Een steekhoudend antwoord op die vraag is er niet. Zeker niet op een moment dat zowat overal elders in de wereld journalistiek op digitale platformen wordt heruitgevonden.

Over het doel dat de overheid met de distributiesteun voor kranten en tijdschriften en met het btw-0-tarief voor ogen heeft, bestaat weinig twijfel: een pluriform, pluralistisch en gezond medialandschap ondersteunen. Maar draagt de onvoorwaardelijke manier waarop die steun vandaag wordt gegeven, ook bij tot dat nobele doel? Staat de blanco cheque die De Persgroep en Mediahuis jaarlijks van de overheid ontvangen garant voor goede journalistiek? Of zijn het enkel de mediabonzen zelf die er de voorbije decennia steenrijk mee zijn geworden?

Met nog twee actieve krantengroepen is de mediaconcentratie in Vlaanderen, ook volgens de Vlaams Regulator voor de Media (VRM) een belangrijke democratische zorg. Berlusconi loert om de hoek

Eindresultaat

Aan de vraag of de krantenjournalistiek in Vlaanderen met het verstrijken van de jaren en de vele miljarden overheidssteun steeds hogere toppen is gaan scheren, wagen we ons niet. We houden het bij de objectief vaststelbare feiten. Eén daarvan is dat de synergieën de voorbije jaren in Vlaanderen een hoge vlucht hebben genomen. Met nog twee actieve krantengroepen is de mediaconcentratie in Vlaanderen, ook volgens de Vlaams Regulator voor de Media (VRM) een belangrijke democratische zorg. Berlusconi loert om de hoek. De recente overname van Humo en enkele andere bladen door De Persgroep passen helemaal in het plaatje van de verdere mediaconcentratie.

De voorbije jaren werden ook gekenmerkt door (collectieve) ontslagrondes. De ene al meer zichtbaar dan de andere. Freelancers - zowel journalisten als fotografen - klagen (met reden) steen en been over verslechterende arbeidsvoorwaarden en wurgcontracten. Daarbij komt de toegenomen werkdruk: met minder mensen moet steeds meer worden gedaan. Parallel zien we hoe de twee resterende Vlaamse krantengroepen, Mediahuis en De Persgroep, in Nederland (heel) veel geld op tafel legden om overnames te doen, al dan niet om ook grensoverschrijdend synergieën door te duwen en de al uitgeperste citroen nog wat verder uit te persen.

Het eindresultaat van het decennialang verlenen van gigantische bedragen aan bedrijfssteun laat zich makkelijk samenvatten: een sterk doorgedreven mediaconcentratie, grote ontslagrondes, tanende arbeidsomstandigheden, een gigantische papieren afvalberg ... en flink cashende aandeelhouders.

In kranten en tijdschriften leest u over die vaststelling helemaal niets. En wat beangstigender is: ook politici hoort u er nooit over, een zeldzame uitzondering niet te na gesproken. Niemand stelt het falend systeem in vraag, laat staan dat er wettelijke initiatieven worden genomen om er fundamenteel iets aan te wijzigen. De 'kracht van verandering' lijkt in medialand vooral betrekking te hebben op de standpunten van de betrokken partij zelf.

In Nederland zijn er intussen plannen om de btw op kranten en tijdschriften op te trekken naar 21 procent. De Persgroep en Mediahuis zijn daar, na de lokale overnames, belangrijke 'slachtoffers' van de ingetrokken indirecte overheidssteun. De komende weken zullen we zien of hun invloed over de grens even ver reikt als in de Wetstraat.

LEES OOK
Georges Timmerman / 27-03-2012

Mediabaronnen: 'De Vlaamse Berlusconi bestaat niet'

Wie verdient er geld aan de Vlaamse media? Wie zijn de aandeelhouders van de grote mediagroepen? Wie trekt er echt aan de touwtjes? In dossier 'Mediabronnen' zal Apache de komende…
Christian Van Thillo