'Journalistiek heeft meer middelen dan het gerecht'

Liesbeth Van Houdt
IMG_2449

Uit de Panama Papers blijkt dat Fortis zijn rijke klanten jarenlang hielp om belastingen te ontduiken met het opzetten van duizenden schermvennootschappen, maar toen het misliep was de bank niet te beroerd om de overheid om hulp te vragen. "En Dexia zette zijn illegale praktijken zelfs nog voort na een eerste reddingsoperatie waarbij miljoenen staatssteun in de bank gepompt werden. Zoiets is wraakroepend", aldus Bové.

Schermvennootschappen

Zijn offshore bedrijven dan per definitie illegaal? "Schermvennootschappen dienen als scherm, om zaken achter te verbergen. Alles rond die bedrijven is fictief, er wordt gewerkt met stromannen. Dat kan je onmogelijk legaal noemen."

Dexia zette zijn illegale praktijken zelfs nog voort na een eerste reddingsoperatie waarbij miljoenen staatssteun in de bank gepompt werden. Zoiets is wraakroepend

En de overheid loopt op die manier miljoenen mis. "Er kan geen bedrag geplakt worden op de Panama Papers, maar vast staat dat het over ettelijke miljarden gaat. SwissLeaks, (waarbij journalisten uit 45 landen een reeks geheime documenten publiceerden waaruit bleek dat de Zwitserse bank HSBC rijke klanten massaal hielp om belastingen te ontduiken, red.), leverde de schatkist zo'n 400 miljoen euro op."

Toch gelooft Bové dat SwissLeaks, LuxLeaks en Panama Papers de financiële wereld veranderen. "De grootste impact is het afschrikkingseffect. De leaks zorgen wereldwijd voor verandering, in een aantal landen moesten politici aftreden. In België brachten de leaks het dossier rond fraudebestrijding, waar het een tijdje stil rond was, terug op tafel."

Amateurisme

"Langs de andere kant blijft het hallucinant op hoe weinig mensen we binnen justitie kunnen rekenen", vervolgt Bové. "Waarom pikken we het dat fraudedossiers jarenlang aanslepen bij gebrek aan mensen en middelen?" Wim Van den Eynde, onderzoeksjournalist bij VRT en auteur van het boek Fortisgate. Een stresstest voor justitie, valt hem bij. "Het amateurisme binnen de rechterlijke macht is bespottelijk. Hoe hoger op de ladder van justitie, hoe meer men bezig is met de eigen positie, hoe onfeilbaarder men zich acht. Dat zijn negentiende-eeuwse toestanden."

Het amateurisme binnen de rechterlijke macht is bespottelijk. Hoe hoger op de ladder van justitie, hoe meer men bezig is met de eigen positie, hoe onfeilbaarder men zich acht

"De journalistiek heeft op dit moment misschien meer middelen dan het gerecht", volgens Bové. Al was het voor een krant als De Tijd niet direct evident om over bijvoorbeeld LuxLeaks te berichten." Volgens Van den Eynde bevindt de VRT zich op het vlak van onderzoeksjournalistiek in woeliger vaarwater. In 2012 schreef Van den Eynde met Luc Pauwels het boek De Keizer van Oostende over de machtsconcentratie rond politicus Johan Vande Lanotte. Luc Rademakers, op dat moment algemeen hoofdredacteur van de VRT, was niet te spreken over het boek en zette de auteurs zonder weerwoord op non-actief. "Hij besliste toen maar om ineens de hele onderzoeksjournalistiek binnen de VRT op een laag pitje te zetten", volgens Van den Eynde. "De openbare omroep heeft een grote visibiliteit, zaken worden vaak uitvergroot. Precies daarom heeft VRT goede hoofdredacteurs nodig die als buffer kunnen fungeren."

Van den Eynde was vol lof over voormalig VRT-hoofdredacteur Kris Hoflack die nu de VTM-nieuwsdienst leidt. "Hoflack schermde zijn redactie af van druk van buitenaf." Hij zegt wel het volste vertrouwen te hebben in de nieuwe VRT-hoofdredacteur Liesbeth Vrieleman. "Zij is uit het juiste journalistieke hout gesneden."

Op de vraag of Luc Rademakers detijds door de politiek werd gestuurd, moest Van den Eynde het antwoord schuldig blijven. "Ik hoorde natuurlijk ook al die verhalen, maar ik denk dat Rademakers gewoon in een kramp geschoten is en daardoor dingen heeft gedaan die onverdedigbaar waren."

Alternatieven

Zijn er alternatieven mogelijk die op het vlak van ethiek beter scoren dan het huidige bankwezen? Marc Bontemps, bezieler van NewB, gelooft alvast van wel. "NewB wil het anders doen en wil uitgroeien tot een ethische, coöperatieve bank. Omdat ons businessmodel anders is dan dat van 'gewone' banken, is het lastig om onze banklicentie rond te krijgen. Maar ondertussen wil NewB bewijzen dat alternatieve bankproducten kunnen bestaan en dat daar ook wel degelijk een publiek voor is. We willen aantonen dat er andere en betere manieren zijn om met financiën om te gaan."

NewB telt nu zo'n 50.000 coöperanten en elke dag komen er gemiddeld zes nieuwe coöperanten bij. NewB lanceerde onlangs Goodpay, de eerste duurzame betaalkaart waarbij goede doelen en partnerorganisaties delen in de winst.

In het geval van Arco kunnen we ons afvragen of mensen echt misleid werden. En wie moet daar nu voor opdraaien? Er is nood aan een degelijke, wettelijke structuur

Door onder andere Arco en Electrawinds kreeg de reputatie van coöperatieven een knauw. "Onterecht", volgens Bontemps. "Door een onduidelijk juridisch kader", volgens Wim Van den Eynde. "In het geval van Arco kunnen we ons afvragen of mensen echt misleid werden. En wie moet daar nu voor opdraaien? Er is nood aan een degelijke, wettelijke structuur."

Hoofdredacteur Karl van den Broeck sprak met Lars Bové, Wim Van den Eynde en Marc Bontemps tijdens het event 'Panama Papers & Fortisgate' van NewB, Apache en De Roma over ethiek in de bankensector. 

 

LEES OOK
Steven Vanden Bussche / 27-11-2019

De Koninklijke Schenking bijt van zich af

De Koninklijke Schenking vindt de bewering ongegrond als zouden de meeste onkosten de koninklijke familie ten goede komen. Een lezing van de jaarrekening leert iets anders.
Uitgelichte_interview_18-18
Matthias Dobbelaere-Welvaert / 14-06-2019

Proximus megaproject gepersonaliseerde reclame: onze privacy kan wachten

Met de Belgian Data Alliance willen Belgische mediaspelers concurreren met Amerikaanse reuzen als Google en Facebook. Maar ze nemen die wel als voorbeeld en doen precies hetzelfde…
code privacy foto Yuri Samollov
Tom Cochez / 22-05-2015

Netjes weggeknipt uit de foto van de anti-VRT lobby

Een ongewenste stem in het debat? Gewoon wegknippen uit de foto! 'VRT, blijf uit ons vaarwater' (De Morgen), 'Blijf van ons veld' (De Standaard), 'Concurrenten vragen slot op…
Naamloos