Vergeet blockchain, Maidsafe maakt fairtrade internet mogelijk

Stef Arends
datacenter, server, serverruimte, datacentrum

De macht over het internet is geconcentreerd bij grote bedrijven. Vrijwel al ons internetverkeer passeert de datacentra van zoekmachines, webshops, telefoonfabrikanten en banken. Die organisaties verzamelen zo de persoonlijke gegevens van miljoenen mensen.

“Facebook weet bij wie je gisteren op bezoek ging, de belastingdienst wist hoe je er kwam, Apple hield bij hoelang je er bleef, Samsung hoorde wat je er zei en Google wist al dat je het van plan was”, schrijven journalisten Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis daarover in het boek Je hebt wel iets te verbergen.

'Machtsconcentratie op internet brengt niet alleen onze privacy in gevaar, het kan het functioneren van de democratie ondermijnen'

Afhankelijkheid van een klein aantal megabedrijven zorgt er daarnaast voor dat we kwetsbaar zijn wanneer één van hun diensten ermee ophoudt. Dat bleek wel toen de online muziekstreamingdienst Soundcloud afgelopen zomer op het randje van faillissement balanceerde, en bijna een volledige subcultuur van obscure hiphopmuziek met zich mee de afgrond insleurde. Een unieke muziekverzameling stond nergens anders opgeslagen dan op de de servers van het bedrijf.

Een risico voor de democratie

Bovendien kunnen kwaadwillenden via informatieknooppunten als Facebook en Google bepalen wat we wel en niet te zien krijgen online. Facebook verspreidt tegen betaling fake news en heeft zo een belangrijke rol gespeeld bij de verkiezing van Donald Trump en de uitslag van het Brexit-referendum.

Facebook verspreidt tegen betaling fake news en heeft een belangrijke rol gespeeld bij de uitslag van het Brexit-referendum

Machtsconcentratie op internet brengt dus niet alleen onze privacy in gevaar, het tast ook de betrouwbaarheid van het internet aan en kan zelfs het functioneren van de democratie ondermijnen. De Europese Unie probeert de monopolies van internetbedrijven door middel van boetes aan banden te leggen, maar slaagt daar maar moeizaam in.

Nick Lambert, Chief Operating Officer van de Schotse technologiestartup Maidsafe, denkt dat regulering door overheden niet de oplossing is, en pleit voor een technologische aanpak van het probleem. Zijn bedrijf houdt zich bezig met de ontwikkeling van een nieuw, decentraal georganiseerd internet, genaamd Safenet.

datacenter, server, serverruimte, datacentrum
Datacentra van grote bedrijven als Apple en Google fungeren als knooppunten voor online communicatie. (Fotograaf onbekend, CC Pixabay)

Op dat nieuwe internet staat informatie niet langer centraal opgeslagen in grote datacenters van onberekenbare bedrijven, maar wordt de opslag verspreid over de computers van alle gebruikers. Die stellen ongebruikte hardeschijfruimte ter beschikking aan het netwerk. Uiteindelijk moet het Safenet volgens Lambert het huidige internet vervangen.

“We komen langzamerhand tot een punt waarbij het reguliere, gecentraliseerde internet weliswaar nuttig kan blijven om openbare informatie te delen, maar voor alles wat ook maar een beetje privé is, is het niet meer geschikt,” aldus Lambert.

De blockchain-hype

Uiteindelijk moet het Safenet volgens Lambert het huidige internet vervangen

Nick Lambert is niet de eerste die denkt dat technologische innovatie het internet zal democratiseren. De afgelopen tijd wordt de zogenaamde Blockchain-technologie steeds vaker gepresenteerd als oplossing voor de toenemende machtsconcentratie op het web. De techniek — vooral bekend als basis voor de digitale munt ‘bitcoin’ — zou geld kunnen democratiseren, overheden transparanter maken, en privacyproblemen bij bijvoorbeeld het elektronisch patiëntendossier kunnen wegnemen.

Echter, volgens Lambert en andere critici worden de mogelijkheden van de blockchain-technologie enigszins overschat, en is het slechts een provisorische oplossing voor een dieperliggend probleem; de architectuur van het internet moet op de schop.

De voor- en nadelen van de blockchain en het Safenet hebben te maken met de structuur van het huidige internet.

Internet-06
Vrijwel al ons internetverkeer passeert de datacentra van zoekmachines, webshops, telefoonfabrikanten of banken. (Infographic: Stef Arends © Apache)

Hoewel het internet oorspronkelijk bedoeld was als netwerk van gelijkwaardige computers, is er in het web zoals we het tegenwoordig gebruiken een sterke hiërarchie ontstaan. Voor elke e-mail die verstuurd wordt, elke aankoop op internet en elke online betaling, hebben we de medewerking nodig van een computerserver van Google, van de webshop of van de bank. Die servers fungeren als een soort knooppunten voor online communicatie.

Bij de bitcoin-munt staat er een exemplaar van de betalingsadministratie op elke computer in het netwerk. 

Wie in het huidige systeem bijvoorbeeld geld wil overmaken van de ene bankrekening naar de andere, stuurt de overschrijvingsopdracht eerst naar de bank. Die houdt een administratie bij van alle rekeninghouders en controleert of de transactie klopt met hun gegevens over beide partijen. Heeft de overschrijver wel genoeg geld op zijn of haar rekening staan? Is de tegenrekening niet geblokkeerd? Pas als de bank het heeft goedgekeurd, wordt het geld verstuurd.

In het huidige systeem houdt alleen de bank de financiële administratie bij. (Infographic: Stef Arends © Apache)
In het huidige systeem houdt alleen de bank de financiële administratie bij. (Infographic: Stef Arends © Apache)

De ‘bitcoin’ is een cryptocurrency, een digitaal beveiligde munteenheid. Bitcoin is gebaseerd op de blockchaintechnologie.

Bij bitcointransacties staat de financiële administratie niet centraal opgeslagen bij een bank, maar staat er een exemplaar van die administratie op elke computer in het netwerk.

Die decentrale administratie wordt een blockchain genoemd.

Bij de bitcoin-munt staat er een exemplaar van die administratie op elke computer in het netwerk. (Infographic: Stef Arends © Apache)
Bij de bitcoin-munt staat de financiële geschiedenis van alle gebruikers op elke computer in het netwerk. (Infographic: Stef Arends © Apache)

Wanneer iemand bitcoins wil versturen, wordt de overschrijvingsopdracht niet naar de bank gestuurd, maar naar alle andere computers in het netwerk. Zij kunnen elk afzonderlijk controleren of de transactie wel klopt met de administratie. Pas als een meerderheid van alle computers de opdracht heeft goedgekeurd, wordt het geld overgemaakt en wordt de verandering in de blockchain doorgevoerd.

De rol van de bank wordt dus eigenlijk overgenomen door de computers in het netwerk. Doordat elke transactie gepubliceerd wordt, is het onmogelijk om transacties te saboteren of de betalingsgeschiedenis te vervalsen. Het systeem is volledig transparant, en elke computer kan de administratie controleren. De blockchain fungeert dus eigenlijk als een soort Belgisch Staatsblad van de digitale munteenheden.

De nadelen van blockchain

Er zitten wel wat haken en ogen aan het systeem. Op blockchain gebaseerde valuta verbruiken ontzettend veel energie door de rekenkracht die ervoor nodig is om het systeem te beveiligen. Met de stroom die het bitcoin-netwerk per overschrijving verbruikt, kan een gemiddeld Belgisch huishouden drie weken doen.

Om te voorkomen dat hackers het netwerk overnemen door massaal met nepaccounts vervalste transacties goed te keuren, is het namelijk extra moeilijk gemaakt om overschrijvingen te bevestigen.

'Per transactie is het bitcoinsysteem 30.000 keer zo vervuilend als het creditcard-netwerk van VISA'

Voordat een computer een transactie kan goedkeuren, moet hij eerst een serie complexe berekeningen uitvoeren. Hiermee wordt voorkomen dat één enkele computer tientallen goedkeuringen tegelijk kan verlenen. Dat is nu onmogelijk gemaakt, het zou simpelweg teveel rekenkracht kosten. Gevolg is dat elke computer in het netwerk bij een transactie op volle kracht moet rekenen, en dat de bitcoin jaarlijks ongeveer net zoveel stroom verbruikt als heel Ierland. Per transactie is het systeem 30.000 keer zo vervuilend als het creditcard-netwerk van VISA.

Als openbare boekhouding voor cryptocurrencies werkt blockchain goed. Maar om grotere bestanden op te slaan is het geen handig systeem

Daarnaast kost het veel opslagruimte om alle transacties van het volledige blockchain-netwerk op elke computer op te slaan. Voor financiële transacties is dat nog enigszins haalbaar, omdat ze zo klein zijn (de communicatie bestaat enkel uit: ‘stuur bedrag X van computer A naar computer B’), maar grote bestanden decentraal opslaan is met blockchaintechnologie niet mogelijk.

Data-opslag 'via blockchain'

Dit terwijl blockchain-technologie voor veel meer toepassingen wordt ingezet dan alleen digitaal geld. Ritinformatie van elektrische auto’s zou met blockchain kunnen worden bijgehouden en zelfs het elektronisch patiëntendossier zou in de toekomst 'in de blockchain' worden geplaatst.

Volgens Alex Tran Qui, bedenker van een op blockchain gebaseerd betaalsysteem voor bloggers, is de technologie enigszins overdreven gehyped: "De gegevensbescherming op de blockchain is niet geschikt om vertrouwelijke documenten op te slaan. Wij houden ons dan ook niet met extreem privacygevoelige informatie bezig."

Ook Nick Lambert vermoedt dat de mogelijkheden overschat worden: “Mensen proberen tegenwoordig overal blockchain voor te gebruiken. Als openbare boekhouding voor cryptocurrencies werkt de techniek goed. Maar wanneer je grotere bestanden op wilt slaan is het geen handig systeem.”

Medisch dossier-04
Bij op blockchain gebaseerde medische dossiers wordt het dossier zelf nog steeds op een centrale server opgeslagen (Infographic: Stef Arends © Apache)

Omdat bestanden als een medisch dossier veel te groot zijn om op alle computers in een netwerk op te slaan, worden niet de dossiers zelf op de blockchain opgeslagen, maar slechts een link naar het bestand. De patiëntendossiers zelf staan dan nog steeds opgeslagen in een gecentraliseerd datacentrum zoals dat van Google.

Zo kan weliswaar niet gemanipuleerd worden wie er toestemming heeft om dossiers te bekijken, maar alle dossiers staan nog steeds op één plek opgeslagen en zijn zo een relatief makkelijk doelwit voor hackers. Blockchain zorgt ervoor dat de bestanden integer zijn - dat er dus niet mee gerommeld is - maar je bestanden worden er niet door beschermd.

“Stel, je koopt een huis en slaat het contract op via blockchain. De link naar het contract wordt aan de blockchain toegevoegd, maar het pdf-bestand moet je nog steeds ergens anders opslaan, bijvoorbeeld op dropbox. Wanneer iemand het contract op dropbox verwijdert, zal de blockchain wel aangeven dat er gerommeld is met het contract, maar daar heb je niks meer aan als je je data kwijt bent,” legt Lambert uit.

Het Safe-netwerk

Het netwerk dat Maidsafe aan het ontwikkelen is, moet alle centrale data-opslagcentra overbodig maken. Opslag bij grote bedrijven wordt vervangen door opslag bij mensen thuis, op ongebruikte hardeschijfruimte. Iedereen die een deel van zijn of haar harde schijf ter beschikking stelt aan het netwerk krijgt daar zogenaamde safecoins voor. Die safecoins kunnen weer ingewisseld worden voor data-opslag op het netwerk.

Safenet-08
Op het Safenet worden datacentra van grote bedrijven vervangen door ongebruikte hardeschijfruimte bij mensen thuis. (Infographic: Stef Arends © Apache)

Dat harde schijven bij mensen thuis worden gebruikt als decentraal ‘datacentrum’ betekent niet dat iedereen elke computer dag en nacht aan moet laten staan. Zodra het systeem opmerkt dat een computer uit het netwerk is uitgeschakeld, wordt er een nieuwe kopie gemaakt van de data die op die computer opgeslagen stond.

Het Safenet zit op dit moment nog in een testfase, maar een gedecentraliseerde versie van het populaire cloudopslagprogramma Dropbox werkt op dit moment al. Maar net als het normale internet kan via het Safe-netwerk veel meer dan enkel bestanden opslaan, geeft Nick Lambert aan: “Het Safe-netwerk is een data- en communicatienetwerk. Je kan er informatie op opslaan, je kan ermee bellen op dezelfde manier als met Skype, je kan er op e-mailen, om maar een paar voorbeelden te noemen.”

Uiteindelijk moet het netwerk autonoom functioneren, zonder controle van bovenaf: “Wanneer we het netwerk volledig hebben uitgerold, zijn we alle controle erover kwijt”, aldus Lambert in een eerder interview.

Voor de vlakke machtsstructuur van het netwerk werd de organisatie geïnspireerd door de manier hoe mierenkolonies georganiseerd zijn. Elk onderdeel van het netwerk volgt bepaalde simpele regels, en zo ontstaat er een complex netwerk dat een bepaalde ‘groepsintelligentie’ bezit.

Elke mier vervult een bepaalde functie maar geen van hen is onmisbaar. Eén enkele mier stelt niks voor, en kan al door een regendruppeltje weggespoeld worden. Als dat gebeurt is dat niet erg voor de kolonie. Een andere mier kan simpelweg de plek innemen van de weggespoelde soortgenoot.

Eén individuele mier volgt eenvoudige regels op basis van wat ze tegenkomt, maar samen vertoont de groep complex gedrag. Dit fenomeen heet emergent behaviour, en ook in de robotica worden dit soort groepsstructuren gezien als mogelijke toekomst van kunstmatige intelligentie.

Als bij een deel van de gebruikers van het Safenet de stroom uitvalt, heeft dat geen invloed op het internetgebruik van de rest van het netwerk. Dit in tegenstelling tot de huidige situatie, waar een storing bij één enkel bedrijf rampzalige gevolgen kan hebben voor miljoenen mensen, en een kleine groep mensen de macht heeft om het volledige internet uit te schakelen.

Is Safenet dan veilig?

Een gedecentraliseerd netwerk dat onafhankelijk van Google-servers, Dropbox-opslag en de diensten van andere techbedrijven functioneert, is dus stabieler en veiliger. Maar Safenet lost niet alle problemen op. Er is nog een andere plek waar al ons internetverkeer samenkomt: de internetprovider.

In bovenstaande visualisaties is om overzichtelijkheidsredenen de rol van de internetprovider weggelaten, maar elk signaal dat via internet van de ene naar de andere computer wordt gestuurd moet eerst via een verdeelcentrum van internetproviders zoals Telenet, Proximus of Orange.

'Onlangs vroeg de Amerikaanse overheid nog de gegevens op van bezoekers van een anti-Trumpwebsite'

Dus ook al worden alle bestanden op het Safenet in stukjes geknipt en verspreid over het netwerk, ze moeten alsnog allemaal langs een centraal knooppunt. En dat is niet zonder risico: Nederland staat op het punt een wet aan te nemen die de bevoegdheden van inlichtingendiensten vergroot om massaal dataverkeer af te tappen bij internetproviders. Het gaat hierbij niet enkel om computers van verdachte personen, maar om een zogenaamde ‘sleepnet’-aanpak. Alles wordt onderschept, en vervolgens worden verdachte zaken nader bestudeerd.

De Amerikaanse provider Comcast biedt al gerichte tv-reclames aan die zijn gebaseerd op je gedrag online. Het bedrijf geeft aan ‘nog geen plannen’ te hebben om de browsergeschiedenis van haar klanten ook door te verkopen, maar geruststellend is het niet.

En onlangs vroeg de Amerikaanse overheid nog de gegevens op van bezoekers van een anti-Trumpwebsite. Wat ze daarmee precies van plan zijn is niet bekend, maar het wordt wel langzaam duidelijk dat het prijsgeven van je internetactiviteit in de toekomst wel eens negatieve consequenties zou kunnen hebben.

De Amerikaanse provider Comcast biedt al gerichte tv-reclames aan die zijn gebaseerd op je gedrag online 

Om de centraal geordende kabelnetwerken van telecomproviders te omzeilen ontstaan er op steeds meer plekken lokale buurtnetwerken. Groepen mensen verbinden hun computers via wifi-antennes met elkaar, zodat ze rechtstreeks met elkaar kunnen communiceren. Het grootste lokale netwerk bevindt zich in Catalonië, en verbindt zo'n 50.000 mensen met elkaar zonder tussenkomst van een telecomprovider.

Deze zogenaamde mesh-netwerken (Engels voor 'vermaasde netwerken') omzeilen alle centrale knooppunten, maar veel mensen zijn huiverig om zich erbij aan te sluiten. Om deel te nemen aan zo'n netwerk moet je namelijk het internetverkeer van de buren door jouw router laten gaan. Wanneer iemand in jouw buurt zich dan bezighoudt met illegale wapenhandel en zijn of haar webshop via jouw huis wordt gerund, kan dat nogal penibele situaties opleveren.

Een combinatie van de bestandsversnippering en decentrale opslag van het Safenet en de 'vermaasde' connecties van het mesh-netwerk lijken de ideale combinatie voor een veilig en democratisch internet.

Fastfood- vs fairtrade-internet

Een van de grootste uitdagingen voor Maidsafe is om mensen te overtuigen van de noodzaak om hun informatievoorziening te heroverwegen: “Hoe het internet nu is opgezet is ontzettend makkelijk in gebruik, dus het is niet eenvoudig om mensen te overtuigen een ander systeem te gebruiken. Maar ik denk wel dat mensen zich beginnen te realiseren hoe onveilig hun data is op het reguliere web”, aldus Lambert.

The Atlantic-journalist Franklin Foer put hoop uit de ontwikkeling die de voedingsindustrie heeft doorgemaakt. In zijn boek World Without Mind maakt hij de vergelijking tussen fastfood en een ‘vervuilde’ informatievoorziening: “In het begin vond iedereen het fantastisch, die diepvriespizza’s en magnetronmaaltijden. Snel, goedkoop, lekker. Totdat we ons af begonnen te vragen: ‘Wacht eens even, wat is dit voor troep?’ We worden er dik van en we financieren een industrie die dieren in kleine hokken volpropt met antibiotica. De weerstand groeit tegen bedrijven die rotzooi in je mond stoppen. Laten we ons ook verzetten tegen techbedrijven die rotzooi in ons hoofd stoppen.”

LEES OOK
Tom Cochez / 17-11-2017

De favoriete bouwpromotor van Bart De Wever (3): de geheime lobbyvergadering

Documenten die Apache publiceert, tonen hoe de deur van de Antwerpse vastgoedmarkt open werd gezet voor de favoriete bouwpromotor van Bart De Wever, na een 'lobbyvergadering'…
Ontwerp van de Lins tower aan de Tunnelplaats
Thomas Vande Putte / 28-09-2017

Europees project van Nigel Farage en Modrikamen is niet meer

Drie jaar na de oprichting is de door UKIP in het leven geroepen Europese partij en stichting voor eurosceptici bankroet. Of hoe onthullingen van Apache het einde van ADDE en IDDE…
Nigel_Farage,_Leader,_UK_Independence_Party_(UKIP)_(13842646613)
Kaja Verbeke / 17-03-2017

Te koop in Slowakije: sleutel van Gents kraakpand

Roma kraken al twintig jaar uit armoede huizen in Gent. Migranten 'kopen' nog voor hun vertrek de sleutel van het kraakpand. Maar kraken illegaal maken, zal niet alles oplossen…
Huizen van Roma in Slowakije. (Foto: Flick / (c) matýsek)