Gevaccineerd, en dan? *

Tom Cochez
pexels-artem-podrez-4492047
Foto: Artem Podrez (Pexels)

Je kan dit artikel uitzonderlijk gratis lezen. Niet alle artikels van Apache over het coronavirus zijn gratis te lezen. We vinden het wel belangrijk dat iedereen correct geïnformeerd wordt over het virus. Je herkent de gratis artikels aan het *-teken na de titel.

Wil jij ook de andere artikels kunnen lezen en onze kritische en diepgravende journalistiek mee mogelijk maken? Word dan lid van Apache. Ben je al lid? Deel dit artikel gerust met je vrienden en familie, zodat ook zij breed geïnformeerd worden.

Als alles loopt zoals verwacht, dan start ons land over een kleine maand met een grootschalige vaccinatiecampagne tegen SARS-CoV-2. Wellicht vanaf 5 januari zullen de meest kwetsbare groepen en het zorgpersoneel een vaccin krijgen. De leveringsschema’s van de bedrijven worden bepalend voor de snelheid waarmee de vaccinatiecampagne kan gebeuren.

Modellen voorspellen

In afwachting van meer duidelijkheid daarover, is de vraag wat de impact zal zijn van een gedeeltelijke vaccinatie. Het is immers niet zo dat bij de gewenste vaccinatiegraad van 70% van de bevolking, het virus plots weg is. De verwachting is dat, naargelang de vaccinatiegraad stijgt, de reproductiesnelheid van SARS-CoV-2 en dus de viruscirculatie in de maatschappij zal dalen. Hoe meer mensen gevaccineerd worden, hoe moeilijker het virus het zal krijgen.

Geert Molenberghs: 'Beginnen we ons onvoorzichtig te gedragen en bouwen we de bestaande maatregelen te snel af, dan kan het virus nog steeds zeer grote schade aanrichten'

Maar wat betekent dat voor ons dagelijks leven? Welke impact zal de vaccinatiecampagne hebben op de strikte maatregelen waarmee we nu de epidemie onder controle houden? De modellen van de Universiteit Hasselt die het verdere verloop van de epidemie voorspellen, zullen een belangrijk deel van het antwoord formuleren. “Maar het is nog wachten op bijkomende informatie om dat op een goede manier te doen”, zegt biostatisticus prof. Geert Molenberghs.

“Het aantal mensen dat wordt gevaccineerd, is natuurlijk een belangrijk element, maar we moeten ook nog meer zicht krijgen op een aantal eigenschappen van het vaccin zelf, zoals de werkzaamheidsgraad bij oudere mensen."

Molenberghs verwacht dat de vaccinatiecampagne impact zal hebben op het verdere verloop van de epidemie. "Maar we moeten ons hoeden voor het gevoel dat, eens het vaccin er is, alles is opgelost. Als we ons onvoorzichtig beginnen te gedragen en de bestaande beschermingsmaatregelen te snel afbouwen, dan kan het virus nog steeds zeer grote schade aanrichten.”

Woonzorgcentra

Wat we wel al kunnen voorspellen, is dat de vaccinatie van bewoners van woonzorgcentra een aanzienlijke impact zal hebben op de overbelasting van de ziekenhuizen en op de sterftecijfers. “We krijgen toch beginnende evidentie voor de werkzaamheid van enkele vaccins bij de oudere populatie”, zegt Molenberghs.

“Tijdens de eerste golf ging het bij meer dan de helft van de overlijdens om bewoners van woonzorgcentra. In ziekenhuizen hebben zij ook vaak zeer intensieve zorgen nodig. Slagen we erin om die kwetsbare groep snel te vaccineren met een werkzaam vaccin, dan mogen we toch rekenen op een potentieel groot effect, zowel op de sterftecijfers als op de belasting van de gezondheidszorg.”

Zeker in Vlaanderen zou een vaccinatiecampagne in woonzorgcentra een groot verschil kunnen maken. Het aantal overlijdens in woonzorgcentra ligt verhoudingsgewijs in Vlaanderen immers een stuk hoger dan in Brussel en in Wallonië.

De meest recente cijfers van de federale overheidsdienst Sciensano geven aan dat 43% van de in totaal 16.911 overlijdens in ons land – tijdens de eerste en de tweede golf samen - geregistreerd werd in woonzorgcentra. Tijdens de eerste golf lag dat percentage hoger dan tijdens de tweede golf.

Vlaanderen

Met 49% van de geregistreerde overlijdens zijn de cijfers in Vlaamse woonzorgcentra een stuk minder goed dan in Brussel (35%) en Wallonië (39%).

Dat zijn cijfers van de eerste golf en de tweede golf samen. Het laatste weekrapport van Sciensano dateert van 27 november en meldt dat tijdens de tweede golf (vanaf 31 augustus) 39% van de mensen die stierven aan de gevolgen van Covid-19, overleed in een woonzorgcentrum. Het verschil tussen Vlaanderen, waar dat percentage oploopt tot 48%, en Brussel (21%) en Wallonië (33%) is groot.

Vaccineren in woonzorgcentra kan, zeker in Vlaanderen, een grote impact hebben op het aantal sterfgevallen en op het aantal ziekenhuispatiënten

Het betekent wel dat het stoppen van de epidemie in woonzorgcentra, zeker in Vlaanderen, meteen een grote impact kan hebben op het aantal sterfgevallen en op het aantal ziekenhuispatiënten. Hoe groot exact is moeilijk te voorspellen. Het hangt ervan af of de hierboven geschetste verhouding de komende weken stabiel blijft.

Ook de werkzaamheidsgraad van het vaccin is cruciaal. Gaat dat ook bij oudere mensen richting 90%, zoals de studies aangeven, dan is het terugdringen van de dodentol met 35% – in Vlaanderen zelfs met 43% – geen utopie. Enkel en alleen door te vaccineren in woonzorgcentra.

Dimmer

De eerste paar honderdduizend vaccins zouden dus een groot verschil kunnen maken wat de dodentol betreft en voor het aantal opnames in ziekenhuizen; in het bijzonder ook voor de diensten waar intensieve zorgen worden verleend. De eerste vaccins zullen daarentegen nauwelijks effect hebben op de viruscirculatie en het aantal besmettingen. Om die onder controle te houden, moeten we terugvallen op de gekende maatregelen en op een gericht test- en opsporingsbeleid.

Het licht van de vrijheid zal niet met een aan-uit schakelaar worden bediend, wel met een dimmer

Pas wanneer de vaccinatiegraad voldoende hoog is en we de zogenaamde 'groeps- of kudde-immuniteit' hebben bereikt, kunnen we SARS-CoV-2 echt het nekschot geven. Om dat voor elkaar te krijgen is het van wezenlijk belang dat voldoende mensen zich laten inenten. Vanuit welbegrepen eigenbelang, maar vooral ook vanuit het solidariteitsprincipe: de gezamenlijke strijd tegen Covid-19 impliceert dat we ons massaal zullen moeten laten vaccineren om samen het oude normaal terug te vinden.

Maar wat mogen we verwachten in de periode tussen de eerste prik die wellicht over goed een maand in een woonzorgcentrum wordt gezet en het moment waarop 70% van de bevolking gevaccineerd zal zijn? Op die vraag moeten de wetenschappelijke modellen een antwoord formuleren.

De andere maatregelen blijven daarbij natuurlijk van belang. De komende maanden worden wellicht een evenwichtsoefening waarbij, naar gelang de vaccinatiegraad stijgt, mondjesmaat meer kan. Het licht van de vrijheid zal niet met een aan-uitschakelaar worden bediend, wel met een dimmer.

Overgangsperiode

Een voorzichtige voorafspiegeling van wat een gedeeltelijke vaccinatie kan betekenen, zien we in regio’s die de voorbije periode zeer zwaar werden getroffen door SARS-CoV-2.

België evolueerde van de slechtste leerling van de Europese klas (met 31 leerlingen) naar de op vier na beste leerling van de klas. Geen enkel land doet ons die prestatie na

“Op bepaalde plaatsen in België zagen we de voorbije periode dat tot 20% van de lokale bevolking besmet was met het virus”, zegt Geert Molenberghs. “De immuniteit wordt daardoor tijdelijk groter en dat toont zich in de snelheid waarmee het aantal besmettingen daalt. We zien ook hoe het aantal ziekenhuisopnames tijdens de tweede golf sneller daalt dan tijdens de eerste golf. Daar speelt wellicht hetzelfde mechanisme.”

Vergelijken we de cijfers tijdens de eerste golf met de recente cijfers, dan zien we effectief dat we afgelopen voorjaar – ondanks de strengere maatregelen - vijftien dagen nodig hadden om het aantal ziekenhuisopnames te halveren van de piek (629 opnames) op 28 maart tot een halvering op 12 april. Tijdens de tweede golf werd de piek (879 opnames) bereikt op 3 november. Elf dagen later, op 14 november, was dat aantal gehalveerd.

Dat soort zeer prille en nog onvolkomen kudde-immuniteit, eigen aan het feit dat intussen ongeveer 2,5 miljoen Belgen werden geïnfecteerd met SARS-CoV-2, remt dus deels de verdere verspreiding en toont wat een onvolledige vaccinatie kan betekenen. “Maar het is pas wanneer we echt een grote groep mensen hebben gevaccineerd dat we echt een duidelijk effect zullen merken”, zegt Geert Molenberghs.

Tunnel

In afwachting daarvan zijn er de intussen gekende manieren om de viruscirculatie naar beneden te krijgen en onder controle te houden. Het goede nieuws is dat we daar deze keer aardig in slagen.

Op enkele weken tijd evolueerde België van de slechtste leerling van de Europese klas (die 31 leerlingen telt) naar de op vier na beste leerling van de klas. Met 254 besmettingen per 100.000 inwoners de voorbije veertien dagen, moeten we enkel Noorwegen, Finland, IJsland en Ierland laten voorgaan. Dat zijn landen die het al de hele tijd een heel stuk beter doen dan de andere Europese landen.

Als het goed is, mag het ook worden gezegd: geen enkel Europees land doet ons die prestatie na.

Daarbij komt nu de gefundeerde hoop op een snelle goedkeuring van een aantal beloftevolle vaccins. Die zullen dus op relatief korte termijn een positief effect hebben op de dodentol. Effecten op de viruscirculatie en het aantal besmettingen in de maatschappij zullen nog even op zich laten wachten, maar ook daar gaat het – op voorwaarde dat we ons risicogedrag binnen de perken houden en de maatregelen slechts mondjesmaat en weldoordacht lossen – in een rechte lijn richting einde van de tunnel.

Uitgelichte afbeelding: Artem Podrez (Pexels)

LEES OOK
Christophe Degreef / 21-05-2021

'Een pandemie moet pandemisch aangepakt worden, op wereldschaal'

Humanitair chirurg en voormalig minister Réginald Moreels (71): ‘We hebben een generatie senioren eenzaam laten sterven. Dat beschavingsprobleem krijg ik in Afrika niet uitgelegd.’
33562_1271444
Tom Cochez / 31-03-2021

Hoopgevende vooruitzichten voor mei

Omdat de vaccinatie van de grootste groep risicopatiënten het zorgsysteem ontlast, kan er over een maand wellicht echt versoepeld worden.
tunnel-336693_1280
Paul Gebruers / 18-03-2021

Mokerslagen voor de vrijheid na één jaar corona

Het is vandaag op het middaguur dag op dag een jaar geleden dat we met z'n allen ten prooi vielen aan een lockdown.
Persconferentie waarin de lockdown wordt aangekondigd, 17 maart 2020. (Foto: © Bert van den Broucke (Belga))