Daags na de verdwijning van korporaal Jürgen Conings op 19 mei 2021 maakte Paul Gebruers duidelijk hoe Conings' extreemrechtse sympathieën en mogelijke bedreiging voor de samenleving onder de radar konden blijven. Door de gebrekkige informatiedoorstroming wist de legerleiding in de kazerne van Leopoldsburg niet dat de een jaar eerder overgeplaatste Conings geboekstaafd stond als potentieel gevaarlijke extremist. Zo kon het dat Conings als schietinstructeur ongehinderd toegang had tot munitie- en wapendepots. De gevluchte Conings zorgde met gestolen zware wapens wekenlang voor een angstklimaat in de omgeving van Dilsen-Stokkem, totdat het lijk van Conings werd gevonden in het Dilserbos.
Ontdek alle negen artikels uit 2021 die je gelezen moet hebben.
De voortvluchtige militair Jürgen Conings (46) stond bij inlichtingendiensten al een tijd bekend voor zijn extreemrechte sympathieën. Zo verwierf hij een plaatsje op de lijst van het Orgaan voor de Coördinatie en de Analyse van de Dreiging, algemeen bekend als het OCAD.
Conings werd er geboekt in de categorie ‘potentieel gewelddadige extremisten’. Dat zijn “personen met extremistische opvattingen die een intentie hebben om geweld te gebruiken, maar die nog geen concrete stappen daartoe hebben ondernomen”.
Het dreigingsniveau dat van de gezochte militair uitgaat, werd eergisteren (18/5) opgetrokken tot het hoogste niveau 4. Dat valt in de categorie ‘zeer ernstig’. Ter vergelijking: het algemene dreigingsniveau van terrorisme in België zit al een hele tijd op 2.
De OCAD-lijst verwijst in bepaalde gevallen naar de Gemeenschappelijke Gegevensbank Terrorist Fighters /Haatpropagandisten. Die bevat alle personen die een extremistische of terroristische dreiging kunnen vormen voor België. “Er moeten sterke aanwijzingen zijn dat ze aanzetten tot geweld of van plan zijn dat te gebruiken in een extremistische of terroristische context. Ook ernstige aanwijzingen dat ze anderen willen radicaliseren, spelen mee”, stelt het OCAD.
Individuele evaluatie
De gegevensbank is opgericht in 2016 als een maatregel om Syriëstrijders beter op te volgen. Sindsdien zijn ook andere categorieën van personen toegevoegd. Zo kunnen betrokken diensten nu ook informatie delen over potentieel gevaarlijke mensen met een andere extremistische ideologische achtergrond, zowel van rechts als van links.
Strikte wettelijke criteria worden gehanteerd om iemand in de gegevensbank op te nemen. Geregeld wordt de persoonsgebonden informatie geactualiseerd. Het moet de diensten toelaten om snel en accuraat informatie te delen, maar ook om in een gepaste opvolging te voorzien. Niet onbelangrijk in het geval van Conings. Er kleeft immers ook een individuele dreigingsevaluatie aan vast.
De toegang van de diensten die betrokken zijn bij de aanpak van extremisme en terrorisme is wettelijk geregeld. Het gaat om inlichtingen- en veiligheidscellen, federale overheidsdiensten en afdelingen van de deelstaten zoals Justitiehuizen. Elke dienst kan alleen zien en uitvoeren wat nodig is in functie van de eigen opdrachten. In de gegevensbank wordt enkel niet-geclassificeerde informatie gedeeld.
Eigen databanken
Volgens de jongste cijfers van het OCAD zitten 706 personen in de gegevensbank. De grote meerderheid bestaat uit jihadisten (645). Daarnaast worden 48 personen opgevolgd voor extreemrechts gedachtegoed en dertien voor extreemlinkse ideeën.
De gegevensbank bevat vijf categorieën van personen. Naast ‘potentieel gewelddadige extremisten’ zoals Conings gaat het om ‘foreign terrorist fighters’, ‘homegrown terrorist fighters’, ‘haatpropagandisten’ en ‘terrorismeveroordeelden’. In functie van het dreigingsniveau en de informatie worden personen in de gegevensbank opgevolgd door de politie- en veiligheidsdiensten. De coördinatie berust bij de Local Task Forces.
De gemeenschappelijke gegevensbank in het kader van het Actieplan Radicalisme is niet de enige lijst waar personen worden opgevolgd. Het OCAD, de Veiligheid van de Staat (VSSE, de burgerlijke inlichtingen- en veiligheidsdienst), de federale politie en de Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid binnen Defensie (ADIV) hebben hun eigen databanksysteem. Daarin wordt informatie bijgehouden in functie van de aparte finaliteiten.
Dat een persoon bekend is of opgevolgd wordt in het kader van een bepaalde problematiek binnen een van die diensten, betekent niet per definitie dat hij of zij ook meteen in de gemeenschappelijke gegevensbank wordt opgenomen.
Geen doorstroming
Door de versnippering van diensten geraakte de informatie over Conings niet tot bij de legerleiding in het Kamp van Beverlo, het militaire domein in Leopoldsburg waar hij sinds de zomer van vorig jaar gekazerneerd is. Dat zegt een hooggeplaatste officier aan Apache.
'De inlichtingendiensten informeren het leger enkel bij zeer ernstige situaties, de dreiging van concreet gevaar of bij een sterk vermoeden'
”De onderzoeken van de militaire en andere inlichtingendiensten verlopen zeer discreet. Alleen zij zijn op de hoogte. Wij worden daar niet over geïnformeerd, en al zeker niet automatisch”, zegt de officier. “Er zijn wel uitzonderingen: bij een zeer ernstige situatie, de dreiging van concreet gevaar of bij een sterk vermoeden.”
In die gevallen wordt de informatie wel geacht om door te stromen. De leidinggevende officier is formeel. “Informatie over een potentieel gewelddadige extremist in mijn eenheid is niet tot bij mij geraakt.” Op de militaire basis in Leopoldsburg werken ongeveer 2.000 mensen. In het Kamp van Beverlo, onderdeel van die basis, zijn ruim 280 militairen gestationeerd voor de schiet- en oefenterreinen.
Herinneringen aan Abdeslam
De voorgeschiedenis van Conings was natuurlijk wel bekend bij de oversten in Leopoldsburg. Na buitenlandse opdrachten als onder meer sluipschutter in ex-Joegoslavië, Bosnië, Kosovo, Libanon, Afghanistan en Irak kreeg hij een functie bij de militaire politie in de kazerne van Peutie in Vilvoorde. Hij moest er vooral toezien op het tuchtreglement.
Wegens extreemrechts gedachtegoed werd Conings ontheven uit zijn functie. Een van de gevolgen van de disciplinaire straf van Defensie was overplaatsing naar Leopoldsburg. De man was inmiddels terechtgekomen op de lijsten van OCAD en de militaire inlichtingendienst ADIV. Maar daar was de korpscommandant in Leopoldsburg dus niet van op de hoogte.
Zo kon het dat Conings een sleutelbos van alle munitie- en wapendepots overhandigd kreeg. Onderdeel van zijn nieuwe logistieke functie was opleiding in schietoefeningen van militairen in aanloop naar buitenlandse missies.
De gebrekkige doorstroming van informatie roept herinneringen op aan de vlucht van Salah Abdeslam na de terreuraanslagen in Parijs op 13 en 14 november 2015. De Franse terrorist passeerde probleemloos drie controles op weg van Frankrijk naar België.
Volgens de Franse parlementaire onderzoekscommissie waren Belgische inlichtingendiensten op de hoogte dat Abdeslam deel uitmaakte van een jihadistische beweging, maar hadden ze die informatie niet in de databank ingegeven. Zo lag de weg open voor de aanslagen in Zaventem en Brussel op 22 maart 2016.
