Hoe het aanzicht van België veranderde sinds 1990

Hoe veranderde het aangezicht van België de laatste dertig jaar? Wat doen we met het beperkte Belgische grondgebied? Hoeveel hectare palmen we in voor woningen? En blijft dan nog iets over voor natuur? Op basis van gegevens van Statbel, het Belgische statistiekbureau, brengen we in kaart wat met het kleine Belgische grondgebied gebeurde tussen 1990 en 2020.

Bouwwoede

Eén cijfer zal een voor veel Belgen bekend buikgevoel bevestigen: er is de laatste dertig jaar duchtig gebouwd. De bebouwde oppervlakte is met ruim 165.400 hectare toegenomen. Ruimte die gebruikt wordt voor woningen, industrieterreinen, scholen, ziekenhuizen, stations, luchthavens, wegen, maar ook sportterreinen, parken en toeristische voorzieningen. De zogenoemde ‘bijbehorende terreinen’, zoals tuinen of parkeerplaatsen, worden daar eveneens bijgeteld.

De forse stijging van bebouwing op Belgisch grondgebied is vooral te wijten aan het toegenomen aantal woningen. Sinds 1990 bouwden we in België 97.400 hectare vol aan extra woningen. Van alle bebouwde oppervlakte is in 2020 41,7% bestemd om te wonen, of zo’n 9% van de totale landoppervlakte van België.

Ook industriegebouwen en -terreinen – uitgezonderd de terreinen in havengebied – namen de voorbije decennia extra ruimte in: zo’n 17.600 hectare extra sinds 1990. In dezelfde periode kwamen er ook bijna 26.900 hectare terreinen voor transport en telecom bij. Het gaat om openbare wegen, spoorwegen, luchthavens, stations, maar ook bovengrondse pijpleidingen en de ruimte die ingenomen wordt door het telecommunicatienetwerk. Al deze terreinen beslaan samen iets meer dan 7% van het totale landoppervlak.

In 2020 was met ruim 1,36 miljoen hectare zowat 44,6% van het Belgische landoppervlak landbouwgebied. Daarmee blijft ‘landbouw’ de grootste categorie. Dit percentage bleef de voorbije decennia vrij stabiel: in 1990 was 44,4% landbouwgebied en in 2000 45,6%.

Het areaal bleef doorheen de jaren dan wel stabiel, het aantal landbouwbedrijven blijft afnemen. Telde België in 1990 nog 87.180 landbouwbedrijven, dan bleven daar in 2019 nog 36.111 van over, met als gevolg een steeds grotere concentratie van landbouwgronden.

Na landbouw en bebouwde gronden vormt bos de derde grootste categorie gronden. In 2020 was 19,7% van de totale landoppervlakte bos. Doorheen de jaren bleef dat aandeel grotendeels gelijk, al is de trend wel lichtjes dalend. In vergelijking met 1990 telt België ongeveer 5600 hectare bos minder: van bijna 610.000 hectare in 1990 naar iets meer dan 604.000 hectare in 2020.

Opvallend: de categorie 'overige terreinen' nam het meeste af in oppervlakte, met 150.000 hectare minder ten opzichte van 1990. Dit is de restcategorie van terreinen die niet behoren tot industrie, bos, landbouwgrond, woongebied … . Zo'n 150.000 hectare van die terreinen zijn de voorbije decennia op grote schaal ontwikkeld, waardoor ze nu dus wel tot een specifieke categorie behoren. 

Nog opvallender: in 2018 nam de oppervlakte van België toe met ongeveer 16.000 hectare. En dat zonder oorlog te voeren. Hoe kan dat? Het grootste deel van de verklaring ligt bij het gebruik van nieuwe, digitale meettechnieken die een nauwkeuriger beeld geven. Ook internationale conventies werden aangepast, waardoor sinds 2018 “ook de strook voor de Belgische kust die wordt afgebakend door de dijk en de laagwaterlijn in rekening gebracht wordt” en de dijk dus niet langer de meetgrens is.

Vormgeving grafieken: Annelien Van Roey