“Een slagboom en een versperde trage weg brachten het Antwerpse luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp en de mediaschuwe hotelmagnaat Eric De Vocht in het midden van de belangstelling. Met het hotel bleek overigens meer loos dan een slagboom. Janine Meijer volgde het verhaal deze zomer op.”
Ontdek alle tien artikels uit 2022 die je gelezen moet hebben.
Voor de slagboom naast de Botanische Tuin aan de Leopoldstraat in hartje Antwerpen heeft zich een kleine file gevormd. Een fietsende moeder met een kind achterop en volle fietstassen probeert zich door de nauwe opening tussen de slagboom en de stoeprand te wurmen. Achter haar wacht een ouder echtpaar en een jongen met een step die zichtbaar haast heeft.
Jarenlang kon iedereen die van de Lange Gasthuisstraat naar de Leopoldstraat wilde gaan of omgekeerd makkelijk doorsteken langs het kasseiweggetje tussen de Botanische Tuin - 'Den Botanieken Hof' - en het Sint-Elisabethgasthuis. Voor auto’s was de weg niet toegankelijk, maar fietsers, wandelaars en rolstoelgebruikers hadden vrije toegang en maakten ook gretig gebruik van deze binnenweg in een prachtig groene omgeving.
Tot er onlangs aan de kant van de Leopoldstraat een slagboom werd geplaatst en aan de kant van de Lange Gasthuisstraat twee grote, zware bloembakken. Bij de obstakels staat een bordje in hetzelfde goud als het logo van het luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp dat op het terrein is gevestigd. Fietsers en mensen op een step worden in het Engels aangemaand om af te stappen. Auto’s zijn vandaag wel toegelaten. Die kunnen de ingang aan de Leopoldstraat nemen. Zodra de voertuigen komen aangereden, gaat de slagboom open.
Luxehotel
Ooit bevond zich op deze plaats een klooster, gebouwd in de Middeleeuwen. De afgelopen decennia deden de gebouwen dienst als hotel en congrescentrum Elzenveld. Het was altijd een bijzondere plek met een serene sfeer midden in een drukke stad.
Vanaf 2018 veranderde die sfeer totaal. Een groot deel van het terrein werd met de bijbehorende gebouwen, inclusief de doorgangsweg, door het Antwerps stadsbestuur in erfpacht gegeven aan projectontwikkelaar IRET Development. Dit in ruil voor een eenmalige vergoeding van 3 miljoen euro en een jaarlijkse vergoeding van 221.000 euro gedurende 66 jaar. Een peulenschil voor een plek van die omvang in de binnenstad.
IRET wordt geleid door bouwpromotor Eric De Vocht. De bijna 78-jarige De Vocht woont in Knokke en heeft volgens de gespecialiseerde website De Rijkste Belgen een vermogen van ruim 205 miljoen euro. Hotel en congrescentrum Elzenveld werd omgebouwd tot het luxehotel Botanical Sanctuary Antwerp, met 108 kamers die je voor 300 tot 400 euro per nacht kan huren.
De populaire tweedehandswinkel aan de kant van de Lange Gasthuisstraat verdween. In plaats daarvan zijn er nu vier restaurants, gerund door sterrenchefs, een spa, een sportclub en een winkel waar je crèmes en andere schoonheidsaccessoires kan kopen, geïnspireerd op de kruiden uit de plantentuin.
Voor de ingang van het hotel is er op de publieke doorgangsweg een grote rotonde gemaakt, zodat de chique auto’s van de hotelgasten kunnen keren of tijdelijk door een werknemer van het hotel even aan de kant gezet kunnen worden, terwijl de gast incheckt.
Slagboom is onwettig
Stap voor stap legt IRET Development ook de hand op andere delen van het terrein. Het bouwde een stalen luifel rond de gingko, een oude Japanse notenboom en een van de publiekstrekkers van de Botanische Tuin. De stalen luifel over de doorgangsweg dient als uithangbord voor het hotel. Een vergunning voor de luifel ontbreekt. Bovendien schaadt de constructie de groei van de bijzondere boom. Na een boze brief van het districtscollege werd een deel van de luifel weer afgebroken.
Er is het standbeeld van de Antwerpse dichter en schrijver Maurice Gilliams. Voorheen door iedereen te bezichtigen op een pad dat leidde naar de ingang van Elzenveld. Sinds de bouw van het vijfsterrenhotel is het standbeeld deel van de binnentuin die alleen toegankelijk is voor hotelgasten die er in de zomer aan tafeltjes dineren.
Het afsluiten van de doorgangsweg is de laatste nieuwe stap in de inname van het terrein. Bevoegd schepen Annick De Ridder (N-VA) bevestigde op de gemeenteraad van 25 januari 2022 dat de doorgang tussen de Leopoldstraat en de Lange Gasthuisstraat gevrijwaard moet blijven vanwege publieke erfdienstbaarheid. Dit betekent dat een weg die jarenlang voor publiek gebruik diende ook in de toekomst toegankelijk moet zijn voor fietsers en wandelaars.
Hetzelfde is overigens te lezen in de erfpachtovereenkomst die is afgesloten op 22 februari 2018. Daar staat dus niet in dat je niet langer over de doorgangsweg mag fietsen of steppen.
Volgens de vereniging Trage Wegen die opkomt voor het behoud van wegen die hoofdzakelijk door wandelaars en fietsers worden gebruikt, verhindert een slagboom de toegankelijkheid en overtreedt IRET hiermee de wetgeving. “Om te voldoen aan het recht op erfdienstbaarheid moet de breedte van de weg worden gerespecteerd”, zegt Zowie Vangeel van Trage Wegen. “Het plaatsen van een slagboom en bloembakken is niet toegestaan. Helaas zien we dit vaker gebeuren. Het is meestal de eerste stap naar volledige afsluiting.”
Vangeel voegt er nog aan toe dat de doorgangsweg ook niet afgesloten had mogen worden tijdens de verbouwingswerken aan het hotel en de omliggende gebouwen. Fietsers en wandelaars hebben de weg toen enkele jaren niet kunnen gebruiken.
We stelden IRET Development enkele vragen over de versperringen. We kregen nog geen antwoorden.
'Sfeertje van exclusiviteit'
De Antwerpse oppositiepartijen Groen en PVDA verzetten zich al geruime tijd tegen de acties van IRET op het terrein naast de Botanische Tuin. Ze zullen tegen het afsluiten van de doorgangsweg dan ook protest aantekenen.
“Alle ingrepen van IRET hebben maar één doel: mensen ontraden om de doorgangsweg te gebruiken”, zegt Antwerps gemeenteraadslid Joris Giebens (Groen). “Ook voor de negen gouden bogen aan de kant van de Leopoldstraat heeft IRET geen vergunning.”
“De projectontwikkelaar wil toevallige passanten buitenhouden en een sfeertje van exclusiviteit creëren, zodat de plek voorbehouden blijft voor hun hotelgasten. Die lopen in badjas van hun hotelkamer naar de spa aan de andere kant van de doorgangsweg en vinden het minder aangenaam om dan gepasseerd te worden door een groep fietsende jongeren.”
Behalve de ingang van de Botanische Tuin aan de Leopoldstraat is er tegenwoordig ook een poortje schuin tegenover de ingang van het hotel. IRET wilde dit poortje gebruiken om na sluitingstijd hotelgasten toegang te geven tot de Botanische Tuin. “Daar heeft Groen zich in het districtscollege fel tegen verzet”, zegt Giebens. “De Botanische Tuin maakt geen deel uit van het hotel. Waarom zouden hotelgasten meer toegangsrechten hebben? Ook voor dit poortje ontbreekt trouwens een vergunning.”
‘Geen strobreed in de weg’
Het komt er volgens Giebens op neer dat IRET denkt zich alles te kunnen veroorloven. “Komt er protest dan vragen ze een regularisatie aan. In veel gevallen verkrijgt de projectontwikkelaar die regularisatie ook. Schepen Annick De Ridder legt hen geen strobreed in de weg.”
Volgens gemeenteraadslid Mie Branders (PVDA) heeft het huidige stadsbestuur vooral oog voor het aantrekken van rijke bewoners en toeristen. “En daarvoor moet alles wijken.”
“Publiek goed wordt verkocht voor een vriendenprijsje of zelfs zomaar weggegeven. De gebouwen rond de Botanische Tuin hadden driehonderd jaar lang een sociale functie. Helaas beschouwen de Antwerpse bestuurders de stad als een lucratieve markt. Er wordt liever voor een commercieel en elitair project gekozen dan voor een functie waar alle Antwerpenaren van kunnen genieten.”
Branders benadrukt dat ze geen probleem heeft met een luxehotel. “Ik heb er wel een probleem mee dat onze publieke gebouwen worden opgeofferd en dat de hoteleigenaar de Botanische Tuin als zijn eigen achtertuin beschouwt. Als blijkt dat het niet mag, denkt hij het te kunnen fixen met een regularisatie. Alle Antwerpenaars moeten zich aan de regels houden. Dus ook Eric De Vocht.”
Actiecomité
Ook het Sint-Elisabeth Ziekenhuis dat zich ook op het terrein bevindt, is niet blij met de komst van de slagboom. “We zijn geen voorstander”, zegt woordvoerder Tom Van de Vreken van Ziekenhuis Netwerk Antwerpen voorzichtig. “Het geeft een negatieve indruk van ontvankelijkheid."
"Mensen moeten het ziekenhuis op een veilige manier kunnen bereiken. Het is belangrijk dat er voldoende vertragingstijd is bij het sluiten van de slagboom. Voetgangers kunnen dan veilig passeren als de slagboom weer naar beneden gaat. Denk ook aan patiënten in een rolstoel of met een rollator. Binnenkort gaan we de komst van de slagboom samen met IRET evalueren.”
ZNA vindt het wel een goede zaak dat de slagboom een snelheidsremmer is voor fietsers en mensen op een step.
Ook Johan Bijttebier, ex-voorzitter van de Antwerpse Adviesraad Personen met een Handicap, maakt zich zorgen. De adviesraad gaat een onderzoek uitvoeren naar de vereiste toegankelijkheid voor mensen in een rolstoel, weet Bijttebier. Het voormalige Antwerpse gemeenteraadslid voor Groen zet zich enorm in voor de toegankelijkheid van de doorgangsweg en wil een actiecomité oprichten.
“Dit is een symbooldossier. We kunnen als Antwerpenaar niet accepteren dat een doorgang die we al drie eeuwen gebruiken ons zomaar wordt ontnomen. Ik wil buurtbewoners en andere belanghebbenden samenbrengen om te zorgen dat de doorgang niet ten prooi valt aan de hebberigheid van een hoteloligarch die elke vorm van maatschappelijke betrokkenheid mist en alleen uit is op het vullen van zijn eigen zakken.”
Neem mij niet kwalijk maar een dergelijk artikel hoort niet thuis in Apache want schijnbaar ontspeent van elke vorm van voorafgaande factual controle.
Als er inderdaad 1,2 meter breedte wordt vrijgelaten dan is de toegang voor fietser en wandelaar gegarandeerd en dient absoluut vooreerst "exclusiviteit" en het steeds erger wordende sfeertje van "non-reality groenen" en aldaar zich ophoudende anti-waarden en normen wezens zoals drugsdealers diepgaand onderzocht. En dit vooraleer de perceptie te doen ontstaan door een woordkeuze als "luxehotel" "on-wettige slagboom ??" "exclusiviteits sfeertje" "strobrede veroorloving" enz..
Daarenboven zou de politiek en haar politiekers na het aangaan van de overeenkomst met IRET zich beter bezig houden met die kwasten en die vandalen en vitters die onze maatschappij stilaan volledig naar de kl... aan het helpen zijn. Op die manier krijgt uw artikele dan net iets meer waarde voor een onderzoeks type kanaal als Apache.
Het privatiseren van of particuliere regels opleggen aan publieke ruimte is ontoelaatbaar. Het gemotoriseerde verkeer toelaten tot aan de voordeur terwijl fietsers moeten afstappen voor overstekende badjassen is echt niet meer van deze tijd. En het vrijhouden van een botanische tuin van onfrisse praktijken is nog helemaal iets anders.