Waar Europeanen momenteel ongeveer 6% van de wereldbevolking uitmaken, daalt dat aandeel tegen 2070 naar verwachting van het Europese statistiekbureau Eurostat tot 4%.
Sinds de stichting van de Europese Unie groeide de bevolking onafgebroken. Europa telt momenteel ruim 446,8 miljoen inwoners, waarvan meer dan de helft dan ook in de grootste landen wonen: Duitsland (83,2 miljoen inwoners), Frankijk (67,8), Italië (58) en Spanje (47). Op Frankrijk na, zal de totale bevolking in de grootste landen van de EU naar verwachting krimpen tegen 2050.
Zuid- en Oost-Europa
Eurostat verwacht dat de Europese bevolking de komende decennia stabiliseert rond 450 miljoen inwoners en vanaf 2050 opnieuw krimpt tot onder het huidige aantal.
De grootste afname situeert zich in oostelijk en zuidelijk Europa. In vergelijking met 2020 zullen Litouwen en Bulgarije tegen dan tot een kwart minder inwoners tellen. “31 miljoen mensen, of 7% van de EU-bevolking, leeft in een regio die te maken heeft met de dubbele uitdaging van snelle bevolkingskrimp en een laag bbp per hoofd”, zegt de Europese Commissie in een rapport over de impact van de demografische evolutie.
Veel van deze krimpregio’s liggen in Litouwen, Estland, Letland, Bulgarije, Kroatië, Hongarije, Portugal en Roemenië. Eurostat verwacht ook een afname in een aantal Griekse en Spaanse regio’s en ook in enkele regio’s in het oosten van Duitsland, Frankrijk en Polen.
België
België telde begin dit jaar 11,5 miljoen inwoners, volgens het Belgische statistiekbureau Statbel. Het overgrote deel van de groei is te verklaren door een positief internationaal migratiesaldo.
Eurostat verwacht dat de Belgische bevolking tegen 2050 met bijna 5% aangroeit. Statbel schat dat er tegen 2050 ruim 12,5 miljoen Belgen zijn en tegen 2070 met bijna 12,9 miljoen inwoners. De verwachte groei situeert zich vooral in de steden. Tegen 2100 zou de bevolkingsgroei stabiliseren volgens de projecties van Eurostat.
Eigenlijk is de natuurlijke bevolkingskrimp al ingezet. Sinds 2012 sterven meer Europeanen dan er geboren worden. Die krimp wordt momenteel ondervangen door migratie van buiten de EU.
In sommige regio's is die bevolkingskrimp al decennia aan de gang. De Baltische staten, maar ook Bulgarije, Polen, Kroatië en Roemenië zien als sinds de val van het IJzeren Gordijn hun totale bevolking afnemen. Maar meer regio's zullen te maken krijgen met een bevolkingsafname.
Dat de gevolgen van een bevolkingskrimp ook Europese beleidsmakers zorgen baart, zorgde ervoor dat de Commissie voor het eerst in de geschiedenis een Commissaris heeft die bevoegd is voor Demografie, de Kroatische Dubravka Šuica.
Van alle Europeanen woont 40% in steden tegenover ruim 20% op het platteland, de resterende 40% woont in 'tussengebied'. De groeiende (groot)steden hebben nood aan meer infrastructuur voor pakweg mobiliteit of huisvesting, maar evengoed gezondheidszorg, kinderopvang of onderwijs.
Toch zijn de gevolgen van de demografische evolutie meer ingrijpend op het platteland. De plattelandsvlucht leidt tot minder investeringen, een afbouw van publieke dienstverlening, en steeds moeilijkere generatiewissels in de landbouw. Voor de achterblijvers kan het leiden tot een "geografie van ontevredenheid". "Als mensen zich achtergesteld voelen, kunnen ze het vertrouwen verliezen in de economie en democratische instellingen", stelt de Commissie.
Tijdens de coronacrisis besliste de Commissie om, bovenop de middelen uit de structuurfondsen (zoals het landbouwfonds), ook middelen uit het coronaherstelfonds (RFF) te reserveren voor nieuw beleid op het platteland.
Daarnaast zet het zogenaamde Plattelandspact, dat net voor de zomer werd gelanceerd, onder meer in op monitoring van economie en demografie. Er wordt ook laagdrempelige informatie over de bestaande EU-financiering voorzien en gekeken of de verschillende fondsen de ontwikkeling van plattelandregio’s daadwerkelijk ten goede komen.
Dit artikel maakt deel uit van de European Cities Investigative Journalism Accelerator, een netwerk van Europese mediakanalen dat de stedelijke problemen van onze tijd onderzoekt. Het project wordt gefinancierd door het Stars 4 Media-programma.
