Onder de titel “Nieuwe afkoopwet is nog steeds kaduuk” schreef ik op Apache een artikel verwijzend naar de schikking die Dominique Leroy, gewezen CEO van Proximus, met het Brusselse parket maakte waardoor zij met betaling van 107.000 euro vervolging wegens voorkennis kon afkopen.
“Op welke elementen steunt de vervolging? Hoe groot is het onrechtmatig verkregen voordeel? Is de schikking evenredig met de feiten? Uiteraard kan het niet de bedoeling zijn een verdachte overmatig te bestraffen of de reclassering in de maatschappij te beletten. Een tussenkomst van het strafgerecht mag zich ook niet beperken tot een tik op de schouders, een voorbijgaand fait divers waarbij even langs de kassa moet worden gegaan.”
“Evenmin kan je ontkennen dat het hier om een dossier gaat dat de openbaarheid heeft gehaald. Dat het meerdere dagen op de voorpagina's stond en op televisie kwam, toont het maatschappelijke belang. Door het nadien af te handelen in de beslotenheid van de raadkamer blijft de burger op zijn honger zitten en krijgt hij minstens het slechte signaal dat het binnenskamers werd geschikt.”
Naar aanleiding van de dood van een politieman in Schaarbeek verklaarde minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) op RTL-TVI: "Ik voel dat er veel emotie is. Deze zaak raakt iedereen en ook mij persoonlijk. Het is vreselijk wat gebeurd is. Ik vraag duidelijkheid en volledige transparantie."
Achter gesloten deur
Het stond ook al in het strategische plan van de FOD justitie dat op 22 april 2022 door de minister werd ondertekend en dat geldt voor deze regeerperiode. “De FOD Justitie wil een vertrouwenspartner zijn voor de burger en onze partners. Onze ambitie is om klantgerichter, moderner en sneller te werk te gaan. Onze waarden zijn de rode draad doorheen onze werking: respect, integriteit, transparantie en klantgerichtheid staan daarbij voorop.”
Het was een van de vele kritieken op de door de vorige justitieminister Koen Geens(CD&V) verkregen afkoopwet dat het akkoord bereikt door een vertrouwelijke onderhandeling tussen het parket en de verdachte over enkel een te betalen geldsom om verdere vervolging te vermijden niet aan een beoordeling van de strafrechter werd voorgelegd. Na een afkeuring door het Grondwettelijk Hof werd de eerste afkoopwet daarom aangepast.
Er kwam een rechterlijke beoordeling door de rechter van de raadkamer. Deze kamer van de rechtbank van eerste aanleg werkt echter met gesloten deuren. De pers noch de burgers mogen de zitting bijwonen. Omdat een eerlijk proces verplicht in een openbare zitting moet gebeuren, was de eerste herstelwet nog steeds onvoldoende: justice was not seen to be done.
De verplichting om het openbaar te doen had in de eerste herstelwet kunnen worden geëerbiedigd. Dat het niet gebeurde, toonde de hardleersheid van de toenmalige justitieminister. In de eerste versie schoof hij de grondwet opzij, in de tweede de algemeen erkende principes van een eerlijk proces. Het was overigens een uiting van het hele door deze justitieminister gevoerde beleid waarbij hij zijn eigen opvattingen doordrukte zonder zich zorgen te maken over de grote algemeen erkende principes.
Twee aanpassingen
Dat de huidige justitieminister er wél rekening mee houdt, toont hoe belangrijk het strafrechtelijke beleid is. Tegelijk wordt daardoor ook aangetoond dat de toekenning van deze opdracht persoonlijk aan één minister democratisch niet verdedigbaar is. Daarom zou ook deze overmatige machtstoewijzing moeten gewijzigd worden.
Het wetsontwerp van Vincent Van Quickenborne voert nu twee aanpassingen door. Ten eerste zal de overeenkomst tussen het openbaar ministerie en de verdachte in alle openbaarheid moeten worden bekrachtigd in de raadkamer. Daarbij zullen de deuren van de raadkamer verplicht geopend worden, kunnen pers en publiek plaatsnemen in de zaal en wordt de overeenkomst bijgevolg bekendgemaakt.
Bovendien kan het openbaar ministerie voortaan een bestuursverbod eisen bij het afsluiten van een verruimde minnelijke schikking. Daardoor kan de verdachte voor minstens drie en maximaal tien jaar geen vertegenwoordigingsfuncties meer uitoefenen binnen rechtspersonen, zoals die van bestuurder, zaakvoerder, vaste vertegenwoordiger, dagelijks bestuurder, lid van een directiecomité, lid van een directieraad of vereffenaar.
Door het bestuursverbod wordt dus ook voldaan aan de kritiek van de straffeloosheid zoals die bij de eerste afkoopwet werd ingevoerd. Een bestuursverbod heeft immers tot gevolg dat de fraudeur niet meer de kans krijgt om de functie te blijven uitoefenen die hem of haar tot fraude kon brengen.
Tijd voor eerherstel
Het is nu afwachten wat de parketten met de derde versie van de afkoopwet gaan doen. Zullen zij bij de afhandeling in openbare zitting volledige transparantie geven over zowel de omvang van de fraude, de daarover gevoerde onderhandelingen, en de daarmee in overeenstemming gebrachte afkoopsom? Daartoe is ook een mentaliteitswijziging nodig.
De geschiedenis van de afkoopwet ging gepaard met een innerlijke strijd tussen toenmalig procureur-generaal Yves Liégeois en substituut-procureur Peter Van Calster. Apache schreef 25 artikels over deze ‘Diamantgate’. In het parlementaire onderzoek over de wordingsgeschiedenis van de afkoopwet, bekend als Kazachgate, werd aangetoond dat Liégeois op meer dan onbehoorlijke wijze had gehandeld om de afkoopwet er door te krijgen.
Liégeois loog over de geheime onderhandelingen met de vertegenwoordigers van Antwerpse diamantairs en trachtte de politieke besluitvorming te beïnvloeden. Van Calster verzette zich niet tegen de minnelijke schikking maar was voorstander van de eerbieding van de vereisten van het eerlijke proces, de beoordeling door de strafrechter in een openbare zitting.
Door zowel de uitspraak van het Grondwettelijk Hof als door de derde herstelwet worden zowel de grondwettelijke als de algemeen erkende principes in ere hersteld. Dat gebeurt evenwel niet met diegene die er voor gestreden heeft. Van Calster werd intussen op onregelmatige wijze gestraft, op non actief gesteld en belet zijn functie te hernemen. Er blijft dus nog een andere oneerlijke afhandeling te herstellen: deze die parketmagistraat Van Calster nog steeds sanctioneert en de onbehoorlijke handelingen van de vorige procureur-generaal ongemoeid liet.
