In 2013 werd in Herzele een eerste poging gedaan om subsidies voor verenigingen aan te pakken. De nieuwe coalitie van N-VA/Open Vld sprak over een tabula rasa in het subsidiebeleid: De toenmalige N-VA-schepen Neirynck zei: “We moeten bezuinigen en gaan de subsidies herdenken. Maar het kan goed zijn dat sommigen meer krijgen.”
Onder impuls van vzw ’t Uilekot kwam het verenigingsleven in actie. Het gemeentebestuur kreeg een paar honderd postkaarten in de bus en tientallen verenigingen (van vissersclub over Natuurpunt, vrouwenorganisaties en ’t Uilekot) woonden de gemeenteraad bij. Van buitenaf kwam er massale steun van socio-culturele werkers en professoren.
De coalitie trok de maatregel terug en het subsidiesysteem bleef tot vandaag onveranderd, ondanks de herhaalde pogingen van de lokale N-VA om verenigingen als ‘subsidieslurpers’ af te schilderen. Ietwat verwonderlijk dat een politieke partij die zelf massaal overheidssubsidies opstrijkt zich daartoe leent. Vzw ’t Uilekot verloor ook nationaal zijn subsidies en draait nu zelfstandig op giften, lidgelden en de eigen werking in onder meer de bar.
In 2019 was het aan de stad Aalst om verenigingen aan te pakken. Onder leiding van N-VA- en OCMW-voorzitter Sarah Smeyers zegde het OCMW (N-VA/Open Vld en CD&V) het contract op met vier verenigingen: Schulden op School, vzw Parol, Steunpunt Welzijn en ’t Nest. In sommige van die organisaties waren mensen actief die behoorden tot andere politieke strekkingen of redelijk kritisch stonden tegenover het stadsbestuur. Als schepen van Sociale Zaken liet Smeyers in Het Nieuwsblad optekenen dat er projecten gezocht worden “die ons beleid echt ondersteunen”.
Extra centen
Ondanks een woelige gemeenteraad kwam de stad niet op haar beslissing terug. Dat het sociocultureel werk niet volledig solidair was, deed er geen deugd aan: sommige organisaties namen met plezier de extra centen die ze daardoor kregen in ontvangst. Parol, een buurtwerk op de kwetsbare Aalsterse rechteroever, sloot de deuren. Andere krompen hun werking in of vonden nieuwe sponsors.
Een paar weken geleden luidde de noodklok in Denderleeuw: de stad (coalitie van CD&V, Vooruit en Groen) zegde het contract met vzw SAAMO op. Er werd, net als op de andere plaatsen, respect betoond voor de jarenlange werking met onder meer buurthuis De Palaver.
Maar de laatste jaren liep het mis, zegt Vooruit-burgemeester Jo Fonck op TV-Oost: “We zaten niet altijd op dezelfde golflengte met SAAMO”. Tegelijkertijd zegt men nog tot een oplossing te willen komen. Groen nam alvast een wending en CD&V minister Dalle (onder meer bevoegd voor armoedebestrijding) vroeg de gemeente de beslissing te herzien. Dat zorgde dan opnieuw voor irritatie bij de lokale politici, die vinden dat de minister dan ook maar zijn portefeuille moet opendoen.
De Vlaamse Regering maakte in 2019 4 miljoen euro extra vrij voor Denderleeuw, Geraardsbergen, Ninove en Zottegem. Daarmee moesten die steden de strijd aanbinden met armoede en inzetten op de integratie van nieuwkomers. Dat N-VA-minister Diependaele ook het eerder welvarende Zottegem aan boord hees, wekte bij velen verwondering op.
Wind van extreemrechts
Denderleeuw recupereerde met dit geld een deel van de lonen van de opbouwwerkers en de inrichting van buurthuis De Palaver en besteedde het geld deels goed, maar hoeft dan ook niet zo hoog van de toren te blazen rond de werking van SAAMO. Andere gemeenten voelden zich vrijer in de besteding van de centen: Geraardsbergen betaalde er zijn ambtenaren voor stadsontwikkeling mee en Ninove gebruikte de centen deels voor camera’s en de kosten van de politiezone. Zottegem trok geld uit voor parkings in het centrum van de stad, kwestie van een sterk ‘sociaal beleid’ voor de automobilist op te zetten.
Dat heel wat politici in de Denderstreek de wind van extreemrechts in de nek voelen, is een feit: daags na de beslissing rond SAAMO kraaide de lokale Vlaams Belanger Kristof Slagmulder victorie in een ondertussen verdwenen bericht op Facebook. In Ninove en Denderleeuw haalde Vlaams Belang respectievelijk 40 en 26% van de stemmen tijdens de jongste gemeenteraadsverkiezingen. Dat het niet makkelijk besturen is in relatief kleine steden en gemeenten die zonder veel hulp een grootstedelijke problematiek moeten oplossen, is evenzeer een feit.
Dat politici hierdoor opgejaagd worden, hun centen naar goeddunken gebruiken voor projecten die sociaal weinig aan de dijk brengen en dan maar uithalen naar verenigingen is niet meer zo logisch: 10,1% van de kinderen groeit op in armoede in Aalst, 9,2% in Denderleeuw, in Geraardsbergen 21,2% en in Ninove 13,4%.
Daar zit het probleem en dat kan je alleen oplossen door specialisten in het opbouwwerk, die desnoods ook maar af en toe eens tegen de schenen moeten schoppen. Dat geeft de zuurstof in een maatschappij. Ik heb zelf meermaals gezien hoe inert gemeentebesturen zijn en ben ervan overtuigd dat ze zeker niet zelf opbouwwerker moeten gaan spelen.
Aanval op kritische stemmen
Uiteraard past het ‘temmen’ van verenigingen en kritische stemmen binnen het actueel antidemocratisch pleidooi van sommigen. Voor je mening uitkomen is niet meer populair. Mensen die hun arbeidsrechten verdedigen bij Delhaize krijgen deurwaarders met boetes aan huis. Meer en meer bouwpromotoren of industriëlen kiezen voor de rechtstreekse juridische aanval op kritische stemmen.
In een week tijd kreeg vzw Climaxi een minister over zich rond het PFAS-schandaal en Voka rond de N60 in Ronse. “Dat de Vlaamse overheid hierbij haar eigen bezwaarschriften financiert, is hemeltergend. Climaxi bijvoorbeeld ontving in 2022 144.678 euro aan subsidies van de Vlaamse overheid. Om de plannen van diezelfde overheid vervolgens te dwarsbomen.” Men zou soms maar al te graag critici het zwijgen opleggen.
Daarom is de beslissing die Denderleeuw de komende dagen neemt zo belangrijk: dit gaat niet over couscous of frieten, maar over het recht om je werking inhoudelijk onafhankelijk uit te voeren, om de essentie van het sociocultureel werk. Dat dwingt ons als collega’s en sympathisanten om met hand en tand te vechten voor iedereen die op dat vlak in de penarie komt te zitten. Dat dwingt het gemeentebestuur van Denderleeuw om ook die kant van het verhaal in overweging te nemen. Kritiek is positief en zou de overheid moeten aanzetten tot nadenken.
Alvast 26 streekgenoten en sympathisanten namen het initiatief voor volgende oproep:
Wij, ondergetekenden, vernamen dat het gemeentebestuur van Denderleeuw zijn samenwerking met SAAMO zou stopzetten. Aan de basis daarvan ligt, zegt men, een aantal verschillen in benaderingen en communicatie.
Als bewoners van of mensen die werkzaam zijn in de Denderstreek willen we benadrukken dat SAAMO goed werk doet. Wij vinden dat het sociocultureel werk een onafhankelijke positie moet innemen tegenover de overheid. Socioculturele werkers zijn geen onderaannemers van het beleid.
Wij horen dat het gemeentebestuur de sociale taken van deze organisatie wil overnemen, maar denken dat armoedebestrijding en integratie specialistenwerk zijn. We beschouwen dit als een verdere afbraak van de sociale dienstverlening in onze streek.
Wij willen het gemeentebestuur dan ook vragen om deze beslissing te herzien.
Dominique Willaert (Gent, auteur, werkend aan een boek over de Denderstreek)
Filip De Bodt (Herzele, vzw Climaxi)
Sarah Hutse (Herzele, vzw ’t Uilekot)
Johan Dumortier (Denderleeuw, vakbondssecretaris BBTK-ABVV)
Vanessa Finjaer (Denderleeuw, ABVV-afgevaardigde)
Denoix Kerger (Gent, docent sociocultureel werk Artevelde Hogeschool)
Bart De Durpel (Herzele, LEEF!)
Marnix Schollaert (Herzele, Groen)
Paul Haustraete (gemeenteraadslid LEEF!&Groen-Herzele)
Marnix Schollaert (Groen-Herzele)
Hilde Fonck (Herzele, gepensioneerd leerkracht KA Denderleeuw)
Geert Van Waeyenberghe (Zottegem, lid Bijzonder Comité Sociale Dienst voor Vooruit)
Lieven De Pril (vrijwilliger en auteur over armoedebestrijding, actief in Welzijnsschakel Lede en Erpe-Mere)
Ben Deckers (Herzele)
Michelle Van Impe (ex-opbouwwerker bij Saamo in Denderleeuw en bewegingsmedewerker vzw Climaxi)
Ludo Segers (Puurs)
Pascal De Decker (faculteit architectuur KU Leuven)
Ico Maly (auteur)
Katrien Van Poeck (prof politieke wetenschappen UGent)
Katrien Neyt (ABVV-Oost-Vlaanderen)
Prof. Dr. Eric Corijn (Vrije Universiteit Brussel, Cosmopolis, Centre for Urban Research)
Alexander Van Ransbeeck (voorzitter PVDA Aalst)
Catalina Antoneanu (Denderleeuw)
Michel Markey (Haaltert)
Hugo Matthieu (Aalst, voormalig BBTK-delegué)
Sarah De Bruecker (medewerker BBTK en actief bij Groen in Aalst)
Zich aansluiten kan via een mail naar info@climaxi.be.