"Zij aan zij, rij na rij in het mulle zand aan onze kustlijn." Die beschrijving van een zwerm strandcabines komt uit een publicatie van de Erfgoedcel Kusterfgoed over de geschiedenis van de minibuitenverblijven. De inleidende titel van het boekje toont waarover het gaat: het "beste zicht op zee".
Verspreid over de hele Belgische kustlijn staan meer dan 10.000 strandcabines. Dat tonen cijfers die Apache verzamelde bij het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust en de tien kustgemeenten. Zet je al die cabines op één lijn, dan staat er over de hele kust om de drie meter een hokje.
Knokke-Heist herbergt bijna de helft van alle strandcabines aan de Belgische kust. De mondaine badplaats biedt plaats aan 3.100 hokjes van particulieren. Daarbovenop komen nog eens 1.500 hokjes van badkarhouders die strandstoelen, windschermen en paraplu’s verhuren. Meer dan een kwart van de cabines is geconcentreerd op het Albertstrand in het centrum van Knokke-Heist.
Oostende en Blankenberge vervolledigen de top drie van kustgemeenten met de meeste strandcabines. De Panne heeft het kleinste aantal cabines op zijn grondgebied.
Strandcabines nemen samen met de verhuur van strandzetels, windschermen en parasols heel wat ruimte in: niet minder dan twee derde van de ruim 300.000 m² strand die in concessie gegeven wordt aan lokale besturen.
Niet enkel de cabine is privé, in het gemeentelijke reglement staat soms expliciet het privégebruik van een strook strand rond de cabine vermeld. In het geval van Knokke-Heist gaat het bijvoorbeeld om vijf meter voor en vijf meter achter de strandcabine.
Vijftien jaar wachten
Schepen Anthony Wittesaele (Gemeentebelangen) is al tien jaar bevoegd voor het strand in Knokke-Heist. Al die tijd heeft hij weet van wachtlijsten, maar sinds corona barsten die uit hun voegen. "Een paar honderd mensen op een wachtlijst was normaal, maar geen 8.000. We hebben de wachtlijst dit voorjaar zelfs afgesloten", zegt hij in een gesprek met Apache.
"Vroeger kozen we ervoor om cabines bij te plaatsen. We hadden ooit de illusie om de wachtlijst op te lossen, maar er staan er nu al 3.100 cabines op het vrije strand. Je kan het strand niet nog voller zetten. Het is nu al niet meer evident om een evenement te organiseren, er is echt geen marge meer."
De schepen zegt zelfs met een natuurlijke afbouw te werken. "Als mensen hun vergunning inleveren, dan wordt die vrijgekomen plaats niet langer aan iemand anders toegekend. We willen geen cabines afnemen van mensen, maar we zorgen wel dat er niet nog meer bijkomen."
In De Haan staan ‘amper’ 454 mensen op de wachtlijst, maar de eerste op die lijst is iemand die zich al in 2007 aanmeldde. Dat is dus meer dan vijftien jaar wachten. Ook voor deelgemeente Wenduine (sinds 2011) en het gehucht Vosseslag (sinds 2013) staan mensen al minstens een decennium op de wachtlijst.
"Wie zijn eigen cabine wil hebben, moet wachten op een stukje strand dat vrijkomt, omdat we geen nieuwe stukken strand in concessie geven", zegt Vera Jonckheere, waarnemend algemeen directeur van De Haan. "Het is niet de bedoeling om nog meer strand te privatiseren voor cabines. Het strand is nu al redelijk bezet."
In de familie
Verschillende gemeenten pasten de afgelopen jaren hun regelgeving ook aan om uit de impasse te geraken. "We hebben de regelgeving in de vorige legislatuur dichtgetimmerd", zei Wilfried Vandaele (N-VA) eerder aan Apache. De burgemeester van De Haan legde meteen ook de vinger op de wonde. "Cabines en hun plaatsen kunnen niet langer voor grof geld verkocht worden."
Jonckheere verduidelijkt dat de gemeente sinds het nieuwe reglement precies weet wie eigenaar is van elke cabine, wat lang niet het geval was. "Particulieren kunnen cabines doorgeven aan partners of bloedverwanten in de eerste graad, vaak zijn het ouders die hun cabine doorgeven aan hun kinderen. Vandaar dat cabines vaak lang in dezelfde families blijven. Cabines blijven dus zeer lang bij dezelfde eigenaars."
Het is een fenomeen dat ook de onderzoekers van de Erfgoedcel Kusterfgoed opviel. "Eens een familie een cabine bezit, blijft die in de familie", zegt Stan Vanhecke. "In de jaren 70 en 80 werden standplaatsen toegewezen na loting. Soms kon je pech hebben en zat je verder weg of ging iemand met je cabine lopen. Ook zetel- en cabineverhuurders kregen trouwens een plaats per loting."
Dat het gebruik van strandcabines een familiegebeuren is, beaamt ook de Knokse schepen Wittesaele. "Omdat ze er als kind mooie momenten beleefden, zijn mensen er ook zeer aan gehecht. Daardoor worden concessies bij overlijden vaak overgedragen aan een volgende generatie."
Vrij strand voor iedereen
In Middelkerke zijn alle cabines sinds 2015 in handen van concessionarissen, die een eigen verhuursysteem gebruiken. Zover wil De Haan (nog) niet gaan. In de belle-époquegemeente De Haan zijn momenteel dertien concesssiehouders. Die krijgen elk 46 meter om cabines te plaatsen. De 890 plaatsen zijn nu ongeveer gelijk verdeeld onder (semi)professionelen en particulieren.
"Semiprofessionelen zijn verhuurders met ondernemersnummer die enkel cabines bezitten en geen ligzetels en/of parasols verhuren of een strandbar uitbaten", zegt Jonckheere. "Op semiprofessionele cabines hebben we een quotum gezet. Zij kunnen hun cabines enkel overdragen aan particulieren die nog geen strandtentplaats hebben, aan hun bloedverwanten in de eerste graad of aan professionele concessiehouders."
"Het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust bepaalt hoeveel oppervlakte strand in concessie wordt gegeven", zegt Jonckheere. "Meer cabines plaatsen is niet aan de orde, het bestuur is in eerste instantie geen vragende partij."
"We willen in De Haan een strandbeleving voor iedereen. Een dagtoerist die langskomt en wil genieten van strand en zee moet op vrij strand kunnen zitten. Dat vrij strand staat ter beschikking van inwoners én toeristen."
Woekerprijzen
Wie geen eigen cabine bezit, kan wel terecht bij private verhuurders. De West-Vlaamse redactie van Radio 2 zocht eind mei de prijsverschillen uit voor strandcabines die te huur aangeboden worden. De prijzen liepen uiteen van 600 euro per seizoen in De Panne of Middelkerke, tot 3.000 euro voor een seizoen in Knokke-Heist. Daar krijg je dan wel een cabine met koelkast en een afgebakend plekje met zetels. Op zoekertjessites lijken prijzen voor last-minuteverhuur nog hoger: tot 1.000 euro voor een zomermaand in Knokke-Heist.
De verhuurprijzen staan in schril contrast met de concessievergoedingen die gemeenten vragen in ruil voor het plekje strand waar de cabine komt. De prijzen variëren van 50 euro in De Panne tot 920 euro voor de beste staanplaatsen in Oostende.
Om onderverhuring tegen te gaan, trok Knokke-Heist de prijs voor een concessie op van 200 naar 230 euro. Wie een tweede cabine huurt, moet bijna het dubbele betalen. "Veel van die cabines worden niet gebruikt door de eigenaars maar verhuurd, of enkel maar heel beperkt gebruikt", zegt Wittesaele.
"We moeten nadenken om het gebruik te vergroten van minder cabines. Ik vraag me soms af of we het niet met 1.000 cabines kunnen doen en meer sharen. Ik pleit niet voor een acute ingreep, maar dat zijn pistes waarover we brainstormen."
Niettemin is de business in zijn geheel lucratief voor sommige lokale besturen. De zowat 4.600 cabines op de stranden van Knokke-Heist en deelgemeenten leveren de gemeentekas ruim 820.000 euro op. Dat is een kwart meer dan de concessievergoedingen die strandbars betalen aan de gemeente.
Elders zijn de inkomsten meer bescheiden. De Panne bijvoorbeeld haalt zowat 18.500 euro uit zowat 350 cabines op zijn grondgebied.
Van de ruim 2,2 miljoen euro die acht van de tien kustgemeenten jaarlijks binnenhalen (van De Haan en Oostende kreeg Apache geen cijfers) uit allerhande strand- en dijkconcessies, komt bijna de helft uit vergoedingen voor cabines. Die brengen zelfs net iets meer op dan de concessievergoedingen voor de exploitatie van ruim zeventig strandbars.
Welke toekomst?
Met het afsluiten van de wachtlijst en het uitzoeken van verschillende toekomstpistes, bereidt ook Knokke-Heist zich voor op een kentering. "Het aantal plaatsen is beperkt en we bevinden ons in de buurt van een grens, want de rest van het strand moet vrij blijven", zegt Wittesaele.
"Om te vermijden dat je de zee niet meer ziet omdat er te veel cabines staan, hebben we eens geprobeerd om constructies loodrecht op zee te zetten. Dat zorgde voor veel meer zand op de rijbaan. De cabines hebben dus ook een 'zandvang'-functie."
Het vrij zicht op zee staat onder druk en dat beseft ook Wittesaele. "Dat is natuurlijk een gevoeligheid en het zal nog meer een gevoeligheid worden als er duinen voor de dijken komen om de zeewering te verstevigen. De evolutie van de kustverdediging zal ervoor zorgen dat de recreatieve functie van een strand herdacht moet worden. De evolutie van de kustvisie en -verdediging wordt de basis van alles."
