Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Brief Chinese Eandis-deal: James Bond of realiteit?

Walter De Smedt
Schermafbeelding 2016-09-12 om 11.04.58
Eandis (Foto: ID (c) Frederiek Vande Velde)

De burgemeester van Leuven, Louis Tobback, deed deze brief af als komedie: "In deze brief lees ik dat het bedrijf een nauwe band heeft met de Communistische Partij en de Chinese regering. Ik hoop dat men het leven van 5 geheime agenten niet geriskeerd heeft om dit te weten te komen, want James Bond had dat ook al laten weten. Het bedrijf heet immers State Grid. Dat ze relaties hebben met het Chinese leger kan ook geen verrassing zijn, want die verbruiken ook elektriciteit."

Moet de inhoud van de brief ernstig genomen worden en wie speelt komedie? En moet de Staatsveiligheid zich daar mee bezighouden?

Oud zeer

Op de site van Eandis staat te lezen: "Eandis biedt netwerkoplossingen voor elektriciteit, aardgas, warmte en openbare verlichting. Het bedrijf heeft ook een belangrijke maatschappelijke rol in de realisatie van de klimaatdoelstellingen, de bestrijding van energiearmoede en het onafhankelijk beheer van energiedata. Eandis is actief in 229 steden en gemeenten in Vlaanderen en telt ongeveer 4.000 medewerkers."

Gezien de opdrachten van Eandis en de daarbij toegepaste technologie behoort dit bedrijf tot wat het Wetenschappelijk en Economisch Potentieel (WEP) wordt genoemd. De bescherming van dit potentieel is een wettelijke opdracht van de inlichtingendiensten. Wat dat juist inhoudt en hoe dat moet gebeuren was een stokpaardje van het Vast Comité I, dat de inlichtingendiensten controleert.

Het Vast Comité I voerde daaromtrent uitvoerig onderzoek en maakte daar meermaals rapporten over. Toen Marc Verwilghen justitieminister was, werd zelfs een groot plan voorgesteld om de bescherming van het WEP op peil te brengen. Maar zoals dat met vele acties en verslagen van de vaste comité's gebeurde, kwam daar nauwelijks wat van in huis. Pittig detail: het aan de minister voorgelegde plan werd op de Wetstraat 16 afgeschoten omdat er onder meer gewezen werd op de aanwezigheid van vele overjaarse Chinese studenten op de Leuvens universiteit!

Schermafbeelding 2016-09-12 om 11.04.58
Eandis (Foto: ID (c) Frederiek Vande Velde)

Lernout & Hauspie

Je kan er over debatteren: heeft Eandis een hoogwaardige technologie of zijn er economische belangen die moeten beschermd worden? Is aandeelhouderschap van een Chinees staatsbedrijf, dat uiteraard samenwerkt met de Chinese inlichtingendiensten, een bedreiging? En waar ligt de grens tussen de vrije economie en de bescherming van het nationaal belang?

Er is een sprekend voorbeeld van wat er gebeurt als je deze vragen verwaarloost. Uit een onderzoek door het Vast Comité I over het ter ziele gegane 'silicon valley van West Vlaanderen', Lernhout & Hauspie, bleek dat het bedrijf vol buitenlandse inlichtingenagenten zat, deze met meename van technologie het zinkend schip hadden verlaten, en er van onze inlichtingendiensten geen spoor was aan te treffen.

Het eerste wat crisismanager Bodson, voormalig topman van Tractebel en senator voor de PRL, deed, was zich naar Amerika spoeden om er de twee belangrijke onderdelen van L&H, Dictaphone en Dragon Systems, en de daarmee samengaande erg geavanceerde spraaktechnologie, opnieuw aan de VS te verpatsen. Was het plotse failliet van L&H het gevolg van een actie van de Amerikaanse inlichtingendiensten, die daardoor wilden voorkomen dat de spraaktechnologie van het Belgisch bedrijf, die zowel militair als economisch erg belangrijk was, in verkeerde handen zou komen? En konden de Amerikaanse diensten daardoor de door L&H aangekochte firma’s, waarin het Amerikaanse Department of Defense aardig had geïnvesteerd, tijdig en voor een prikje recupereren? Buiten het Vast Comité I stelde niemand zich de vraag of het al dan niet komedie was.

Sarcasme

Nu worden er plots vragen gesteld waarop verschillende antwoorden worden gegeven. Waar het echt om gaat lijkt niemand goed te begrijpen: het sarcasme van Tobback. Volgens VVSG-voorzitter Martens moet de Staatsveiligheid in principe een gevoel van veiligheid geven, de Dendermondse burgemeester Buyse verzekert dat strategische informatie onmogelijk bij het Chinese leger kan terechtkomen omdat alles versleuteld en geaggregeerd is en het om een louter financiële partner gaat.

Daartegenover staan de tegenstanders van de deal, zoals VUB-professor Holslag, die wijzen op de geostrategische belangen van China waardoor dit land zich wereldwijd inkoopt in strategische sectoren.

De verdedigers van de deal wijzen er dan weer op dat de Chinezen reeds voor zo'n 2,5 miljard euro aan directe investeringen hebben: Volvo, Wijnegem en Waasland Shopping Center, een containerterminal in Zeebrugge en Delta Lloyd. En dan is er nog een kritisch rapport van de Antwerpse Inspectie Financiën: "Door het toekennen van exitrechten kan SGEL operationeel echter een substantiële invloed uitoefenen."

Onderzoek

Wie van de betrokken partijen heeft weet van de verschillende onderzoeken die het Vast Comité I in deze materie deed en wie van hen las ooit de verslagen? De vragen die nu op tafel liggen, werden er uitvoerig in behandeld.

In een toezichtsonderzoek maakte het Vast Comité I een uitvoerig verslag over de eventuele opvolging door de inlichtingendiensten van de verkoop van een Belgisch bedrijf aan een buitenlandse groep. Daaromtrent is volgende passage van het verslag relevant:

Het Vast Comité I is van mening dat het voor de betrokken overheden in België (zowel de civiele als de militaire) belangrijk zou zijn om niet alleen kennis te krijgen van de ‘klassieke’ bedreigingen die op de sector wegen (spionage, inmenging enz.), maar ook van de sociaal-economische ontwikkelingen die de autonome uitvoering van deze programma’s, zoals gewenst door de federale en Europese overheden, kunnen dwarsbomen. Het zou daarom van kortzichtigheid getuigen zich a priori te laten verblinden door het legale en economisch te rechtvaardigen karakter van de transactie, die op het eerste zicht geen vijandigheid laat vermoeden. De Veiligheid van de Staat gaat nogal gauw voorbij aan de niet-denkbeeldige piste dat deze zichtbare conformiteit een potentiële dekmantel kan zijn en onderliggende transacties of agenda’s kan verbergen die zich wel degelijk situeren binnen de dreigingen waarvoor zij in het kader van het WEP taken te vervullen heeft.

Deze overweging is de Staatsveiligheid niet ontgaan en die dienst heeft er sindsdien in de rapportering duidelijk rekening mee gehouden. De Staatsveiligheid deed dus wat die dienst moest doen: ze wees op een mogelijke bedreiging, zelfs wanneer de VVSG-voorzitter Martens daardoor geen gevoel van veiligheid heeft gekregen.

Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid

In de rapportering over de gevoerde onderzoeken had het Comité I ook aandacht voor een ander element: hoewel de bescherming van het WEP wettelijk aan de Staatsveiligheid werd toegewezen, kon niet voorbij gegaan worden aan de kundigheid van de militaire inlichtingendienst. De Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid heeft immers uit de 'beveiliging' van de militaire installaties meer kennis en ervaring met het onderwerp.

Ook een ander element had in die dienst voor overdracht van belangstelling, kennis en ervaring gezorgd: vele ingenieurs uit de privébedrijven waren ook reserve-officier. Dat zorgde niet alleen voor bijscholing tijdens bevorderingsprestaties, maar gaf ook een positieve ingesteldheid ten overstaan van zowel de materie als van de diensten die daarvoor instaan.

Door het wegvallen van de reserve viel ook de belangstelling in de privé voor het onderwerp weg en werd de noodzakelijke samenwerking tussen de privé en de staatsdiensten bemoeilijkt. Het was de bedoeling van het Comité om deze belangstelling voor het onderwerp en de samenwerking tussen alle betrokken actoren aan te moedigen en te organiseren.

Maar het toenmalig politiek beleid wou bij de uitverkoop van onze kroonjuwelen liever geen pottenkijkers en de privésector was door het wegvallen van de reserve-officieren ook 'voorzichtig' geworden. De vergelijking met James Bond dateert van die periode: plan afgevoerd. Dat in al onze buurlanden die samenwerking wél bestaat, en goed is georganiseerd, was voor het toenmalig politiek beleid evenmin een aanzet om er ook wat aan te doen.

 

LEES OOK
Rein van Gisteren / 17-01-2018

Eandis deelt perverse stroomprikkels uit en toezichthouder VREG vindt dat 'perfect logisch'

De Vlaamse netbeheerder Eandis manipuleert niet alleen onze meterstanden, het overheidsbedrijf eigent zich bovendien een deel van de stroom uit onze zonnepanelen toe.
1024px-Zonnepanelen_op_een_boerenhuis_in_Wymeer
Jan Walraven / 18-05-2017

Geen groen licht voor warmtebedrijf Eandis en Infrax

Warmte@vlaanderen, de joint-venture tussen Eandis en Infrax, krijgt voorlopig geen goedkeuring van de Belgische Mededingingsautoriteit.
warmtebedrijf_19mei16_6901
Dominique Soenens / 24-10-2016

Energiebeleid zit muurvast, helft kerncentrales buiten dienst

Maakt België een knoeiboel van zijn energiebeleid? Drie experts maken de balans op, en die is onbarmhartig. "Dit is huilen met de pet op."
doel-compressor