Wel, je zou kunnen zeggen dat Brexit best wel met economie te maken heeft, maar ik wil het even hebben over de keuzes die een eindredacteur moet maken over wat wel en niet aan bod zal komen, hoeveel tijd of kolommen ze toebedeeld krijgen, en in welke volgorde of op welke pagina ze worden gepresenteerd. En dat is wel degelijk economie: het gaat dan immers om het toewijzen van kostbare, schaarse middelen.
Eindredacteurs hebben een lastige taak. Met heel weinig voorbereidingstijd – vooral zij die verantwoordelijk zijn voor de vroege editie van de krant, of voor het ochtendnieuws op radio of TV – moeten zij bepalen wat waar komt te staan voor hun lezers, luisteraars en kijkers.
En het aantal lezers, luisteraars of kijkers is wat telt, dus ze moeten de voorpagina of de hoofdpunten vormgeven naargelang de voorkeuren van hun doelgroep. Als hun keuzes daar geen weerklank vinden en het publiek afhaakt, dan worden ze algauw vervangen door iemand die beter is in de job. Het is dus niet onredelijk aan te nemen dat redacteurs een zekere competentie hebben in het anticiperen van wat belangrijk is voor ons hier aan de andere kant.
Wat weegt door?
Allemaal goed en wel, maar wat maakt iets dan zo belangrijk voor ons? Je zou kunnen denken dat het nieuws datgene zal weerspiegelen dat bepalend is voor onze welstand en onze gezondheid – zijn dat immers geen topprioriteiten?
Toch is het, vreemd genoeg, moeilijk te zien hoe die drie thema’s daarin passen. De resultaten van de matchen in de wereldbeker hebben misschien nog wel een betekenis voor de verkopers van voetbalparafernalia , maar de materiële impact op de meerderheid van de bevolking is erg klein.
Brexit daarentegen zal ongetwijfeld een grote invloed hebben op de welstand van vele Britten (en Europeanen). Maar dat was niet wat de koppen haalde. Ondanks het feit dat het verlaten van de EU flink wat mensen in hun portefeuille zal treffen, is er maar weinig belangstelling voor al die technische details.
Nee, het was het drama (sommigen zullen het een klucht noemen) rond de bewegingen in de Britse regering dat de belangstelling wekte. Op 6 juli was Chequers, het ambtelijke buitenverblijf van de eerste minister, het toneel voor de langverwachte crunchmeeting waar Theresa May eens en voor altijd een consensus wilde bereiken rond een grondig Brexitplan.
Die avond bleek het hele kabinet dat plan unaniem te hebben goedgekeurd. Maar nauwelijks 48 uur later had David Davis, de Brexitminister, zijn ontslag ingediend. Maandagmiddag werd hij daarin gevolgd door Boris Johnson, de buitenlandminister. Ook deze wijzigingen kunnen indirect materiële gevolgen hebben voor de kiezers (en de expats in het VK die geen stemrecht hebben), maar dat was niet echt waarop de verslaggeving zich concentreerde.
De sterkste indicator van wat achter de keuze zit van nieuwsitems ligt misschien in het verhaal over de 12 tienervoetballers en hun coach, opgesloten in de Grote Grot van de Slapende Dame, en hun redding. Hier is elke connectie met huidige of toekomstige welstand helemaal ver te zoeken – en toch is het een verhaal dat, meer dan de andere twee, uitzonderlijke weerklank heeft gevonden de wereld rond.
Het idee alleen al gedurende meer dan een week vast te zitten onder de grond, in het aardedonker, met water dat vervaarlijk stijgt, met nauwelijks iets te eten of te drinken, en geen idee of je ooit zult worden gevonden – een pure nachtmerrie. En dit was het lot, niet van stevige, ervaren speleologen, maar van een stel jongens. Het is niet moeilijk te zien dat het de emotionele connectie was die miljoenen mensen wereldwijd in de ban hield.
Vandaar is het maar een kleine stap naar de emoties die in het spel zijn bij de wereldcup. Zowel mijn geboorteland als het land waar ik naderhand zowat de helft van mijn leven heb doorgebracht bereikte de halve finale.
Ben ik een groot voetbalfan? Helemaal niet. Is voetbal belangrijk voor mij? Niet echt. Wel, ik mag dat al zeggen, maar het bleek toch belangrijk genoeg om, net als talloze anderen die zelden naar het voetbal kijken, meerdere keren in de afgelopen dagen er telkens zo’n twee uur van mijn leven aan te besteden.
Ik was weliswaar selectief in mijn belangstelling – slechts twee van de teams konden mij emotioneel bekoren – net als zovele anderen die voor ‘hun’ team supporterden. In elk geval niet zo verrassend dus dat redacteurs zoveel schaarse middelen toebedelen aan de avonturen van het nationale team.
En aan emoties was er ook geen gebrek in de recentste episode van de Brexit soapopera. De cliffhanger van de vergadering op Chequers, de ontslagnames met vertraging, het spektakel van Boris Johnson die de pers uitnodigt bij het ondertekenen van zijn ontslagbrief, het gekonkel van verbolgen Brexiteers die hun kansen afwogen om Theresa May omver te werpen, tot en met (voorlopig) de forse bijdrage tot het debat vanmorgen vanwege Donald Trump.
Je hoefde zelfs geen partij te kiezen om meegesleept te worden in de vertoning, die wel wat had van een Shakespeariaanse tragedie. Maar voor velen in het gepolariseerde koninkrijk was het bovendien een gelegenheid om ofwel van zelfvoldaan leedvermaak te genieten, ofwel je te wentelen in geschoffeerde wanhoop, en zo de emotionele ervaring verder aan te scherpen.
Emoties centraal
Eindredacteurs geven dus meer gewicht aan verhalen die inspelen op onze emoties. En die verhalen gaan door de bank genomen niet over wat eens materieel beter of slechter af maakt.
Die voorkeuren voor wat we verwachten van ons nieuwsdieet – die de redacteurs zo goed kunnen inschatten – extrapoleren ook naar onze bredere (economische) keuzes. We houden absoluut rekening met emoties in onze beslissingen.
Dat staat haaks op een zekere, enge interpretatie van ons mensen als homo economicus, de rationele figuur die uit is op zijn eigenbelang en het maximaliseren van baten, waarin enkel materieel gewin van tel is. Maar het stelt ook een wijdverspreid perspectief in de gedragseconomie in vraag, waarin we allemaal diep irrationeel zijn, behept met biases en voortdurend denkfouten maken.
Is het echter werkelijk irrationeel de voorkeur te geven aan een baan waar je 50.000 euro verdient en je collega’s 25.000 euro, boven een baan waarin je 100.000 euro verdient, maar je collega’s 200.000? (Dat is waar de helft van de deelnemers in een studie van Sara Solnick en David Hemenway voor kozen.) Of is het de flagrante onrechtvaardigheid van de tweede baan in vergelijking met het aangename gevoel van superioriteit van de eerste die blijkbaar 50.000 euro waard is?
Is het irrationeel een sterke voorkeur te hebben voor een ‘platina’ kredietkaart boven een gewone variant met exact dezelfde voordelen? (Dit is wat Leonardo Bursztyn, Bruno Ferman, Stefano Fiorin, Martin Kanz en Gautam Rao vaststelden in een veldexperiment in Indonesië.) Of betekent de hogere vermeende status van de platinakaart een reële emotionele baat?
Wanneer je doorhebt hoe diep emotionele overwegingen betrokken zijn in onze beslissingen, worden keuzes die op het eerste zicht verrassend of irrationeel leken plots perfect begrijpelijk. En wanneer je ziet dat, bij verschillende mensen, verschillende emoties in het spel kunnen zijn, dan is dat nog meer het geval.
Maar het zou een vergissing zijn hieruit te besluiten dat we geen rationele, maar emotionele wezens zijn. Integendeel: het zijn precies onze eigen, individuele emoties die ons rationeel maken – soms toch.
