“Iedereen zocht toen zijn weg, en zweeg. Ik kon enkel helpen. De mensen die bij mij kwamen, konden we niet op één lijn leggen. Hoe zwart-zwart was de ene? Hoe grijs de andere? Niet iedereen die een nazikostuum heeft gedragen, is een oorlogsmisdadiger.” “In de periode na de oorlog zijn duizenden mensen veroordeeld zonder tastbaar bewijs”, benadrukt de oud-politicus.
“Er zijn verschillende gradaties van collaboreren. De collaborateurs hebben ervoor gewerkt, dan hebben ze toch recht op een pensioen?” (uit Gazet van Antwerpen, 22 februari 2019)
Collaboratie
Het is de grote verdienste van de naoorlogse generatie dat zij afstand heeft kunnen nemen van de collaboratie. Het is ook de verdienste van de Volksunie dat deze partij door een sociaaldemocratisch programma de zwartste bladzijden van Vlaanderen heeft omgedraaid. Voor ons was het voorbij: niet vergeven, maar wel vergeten. Wie dacht eraan dat het zo snel opnieuw een onderwerp zou worden? Voor de kinderen en zelfs de kleinkinderen van de collaboratie was dat anders.
Collaboratie werd met een goede scheut nostalgie afgedaan: herinneringen van ouderlingen aan een voorbije jeugd
Velen onder hen kwamen tot inzicht, maar meerderen bleven bij de oude gedachten en overtuigingen. Dat wisten wij wel. Maar het werd met een goede scheut nostalgie afgedaan: herinneringen van ouderlingen aan een voorbije jeugd. Het leek ook heel wat onschuldiger dan het was geweest: het Sint-Maartenfonds, of de Vriendenkring Sneyssens, verenigingen van Vlamingen die samen met de Duitsers aan het oostfront tegen het Goddeloze Communisme hebben gevochten.
Vlaams Legioen
Hoe komt het toch dat er nu anders over geschreven wordt? In zijn boek 'Drang naar het Oosten' schrijft Frank Seberechts, zelf afkomstig uit de Vlaamse beweging, dat het merendeel van de oostfrontstrijders geen misleide idealisten waren, maar "dat zij willens en wetens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid hebben begaan.“
Volgens recente schattingen zijn minstens 500.000 mensen gedood tijdens de wetteloze en brutale antipartizanenstrijd die mogelijk was gemaakt door het bewuste decreet. Het platbranden van dorpen en doden van gijzelaars werd als een geschikte maatregel gezien. Het moet worden herinnerd dat het Vlaams Legioen eind november 1941 specifiek is ingezet voor deze inhumane antipartizanenacties in de regio van Leningrad.
In haar boek 'Het verdriet van Vlaanderen' geeft Kristien Hemmerechts ook een andere kijk op de zogenaamde meelopers
De partizanen en gijzelaars vormden maar een betrekkelijk klein deel van het totale aantal oorlogsslachtoffers in Rusland. De Duitse bezettingsmacht faciliteerde daarnaast de executie van naar schatting één miljoen Joden onmiddellijk achter het front (Humo, 21 januari 2019). In haar boek 'Het verdriet van Vlaanderen' geeft Kristien Hemmerechts ook een andere kijk op de zogenaamde meelopers:
Ik had, zoals wel meer Vlamingen, het idee dat de Duitsers het kwaad waren, en de Vlamingen de verblinde meelopers. Dat idee wordt, soms onbewust, nog altijd verspreid. Tijdens ons bezoek aan het kamp in Neuengamme hebben we een dvd gezien met een reconstructie van de wraakactie op verzetsstrijders in Meensel-Kiezegem. De daders, SS'ers, waren volgens die reconstructie Duitsers. Fout natuurlijk. Het waren Vlamingen, en ze deden het zeker niet in de eerste plaats voor de Vlaamse zaak.
Door de publicatie van het boek van UA-rector Herman Van Goethem, 'Het Jaar van de Stilte', wordt de rol van oorlogsburgemeester Leo Delwaide plots helemaal anders, zodat het naar hem genoemde dok binnen de kortste keren zijn naam verliest. Waarom werd het al die tijd erg afgezwakt, bleef juiste informatie achterwege, werd het liever 'verzwegen'?
Pacificatie
Vanaf 1952 konden collaborateurs eerherstel krijgen. Daardoor kreeg de veroordeelde zijn levenslang of tijdelijk vervallen rechten terug en stond de veroordeling niet langer op het uittreksel van het strafregister, noch op attesten van achtenswaardigheid ten behoeve van kinderen en kleinkinderen. Wie een verbod had om het land binnen te komen, was weer welkom.
Door een probleem te verzwijgen, los je het niet op, wordt het verdrongen en komt het vroeg of laat weer boven water
Het was zoals Kuypers het nu uitdrukt: “Iedereen zocht toen zijn weg, en zweeg”. Daarin ligt dezelfde fout als de fout die wij hebben begaan met het probleem van de immigratie. Door een probleem te verzwijgen los je het niet op, wordt het verdrongen en komt het vroeg of laat weer boven water. Dat is wat nu gebeurt: de 'tewerkstelling' in de SS of bij de oostfronters waren 'misdaden tegen de menselijkheid'.
Waarom komt deze problematiek, deze erfelijke belasting, opnieuw in de belangstelling zodat er zelfs wetenschappelijke boeken over verschijnen? Daar hebben zij die het vergeven hadden, niet voor gezorgd. De natiestaat, de identiteitsgedachte, de verwerping van de universaliteit van de mensenrechten, het vreemdelingendebat, de bedreigde soevereiniteit van Vlaanderen, maar ook bestuurlijke huiszoekingen en aanhoudingen: het zijn allemaal gedachten die door de leiders van de N-VA opnieuw op het programma worden geplaatst. Waarom moeten wij, die ons bevrijd achtten van deze standpunten, er nu opnieuw mee geconfronteerd worden? Dit gaat niet langer over een vrij en onafhankelijk Vlaanderen, maar over hoe daar kan en moet worden geleefd.
Separatisme
Separatisme of confederalisme is maar een bestuurlijke aangelegenheid. Veel belangrijker is wat je ermee gaat doen. Dat is nu, doordat al het oude opnieuw op de agenda werd geplaatst, de hoofdvraag: wat gaat de N-VA leiding ervan maken indien Jan Jambon eerste minister en Bart De Wever president van Vlaanderen zal zijn?
Waartoe gaat Vlaanderen de bestuurlijke huiszoekingen en aanhoudingen gebruiken: dat is toch wat oorlogsburgemeester Delwaide wordt verweten?
Hoe moet je tegen het incivisme van Jambon aankijken: hij sprak op de viering van het Sint-Maartensfonds voor hen die “willens en wetens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid hebben begaan”. Kan je dan nog eerste minister worden? Hoe groot is de politieke betrouwbaarheid van De Wever: bleek dat hij lobbyde voor het PS pensioenfonds, nog voordat hij de PS tot aartsvijand verklaarde. Dat de grondwetsherziening in de koelkast mocht blijven, was ook maar een smoes om premier Michel 'in alle openheid' een marionet te noemen. Waartoe gaat Vlaanderen de bestuurlijke huiszoekingen en aanhoudingen gebruiken: dat is toch wat oorlogsburgemeester Delwaide wordt verweten?
Een ander cordon?
Waarom plaatst de N-VA leiding wat ranzig is, opnieuw op het programma? Wij dachten er voor goed van verlost te zijn. Waarom worden wij er opnieuw mee geconfronteerd en moeten wij het andermaal verwerpen? Wat heeft Vlaanderen hierbij te winnen? Wat is Vlaanderen anders dan het achterland van de zeehavens, een regio die goed leeft van openheid en verdraagzaamheid?
Het is niet enkel politiek erg onbetrouwbaar, maar bovendien ook een terugkeer naar wat de collaboratie zo verwerpelijk maakte
Gaan wij, wegens de voorgewende bedreiging, een ander cordon rond onze 'soevereiniteit' leggen, ons afsluiten van de rest van de wereld? Of erger nog: reiken wij de hand aan wat ook in Hongarije, Polen en Roemenië de kop opsteekt? Het is niet enkel politiek erg onbetrouwbaar, maar bovendien ook een terugkeer naar wat de collaboratie zo verwerpelijk maakte. Verwijt mij niet dat ik hier een lang volgehouden taboe doorbreek. Dat doe ik niet, daar zorgt de N-VA leiding voor. Daardoor komen ook de oude demonen terug en die blijken nu heel wat zwaarwichtiger dan zo lang werd verzwegen.
