Er zijn immers zowel in onze als in de Europese rechtspraak voldoende elementen om de door Erik Van der Paal voorgehouden schending van de privacy (met name een privéfeest en geen publiek persoon) en belaging door beelden met een verborgen camera, af te wijzen. Dat de raadkamer ondanks die elementen en de daarmee overeenstemmende vordering van het openbaar ministerie toch het dossier naar de rechter stuurde, is echter niet zo onheus als het eruitziet.
Omdat het onderwerp, de vrijheid van de pers, maatschappelijk erg belangrijk is, zou een beslissing van de raadkamer om de zaak niet naar de rechter te sturen ongepast zijn. Een beslissing van een raadkamer is een beslissing van één rechter en wordt vooral genomen na een debat met gesloten deuren.
'Openbaarheid is de beste garantie voor de waarheidsvinding'
Dat staat haaks op de vereiste van een 'eerlijk proces' die voorhoudt dat het openbaar moet gebeuren. Dit element van openbaarheid maakt ook de voornaamste bestaansreden van de vrije pers uit: “Openbaarheid is de beste garantie voor de waarheidsvinding.”
Omdat het proces nu voor de rechter zal gevoerd worden, zal het tegensprekelijk debat door iedereen kunnen gevolgd worden zodat daarover ook vrij én met kennis van zaken zal kunnen worden bericht. Deze wijze van 'afhandeling' gaat weliswaar in tegen de pogingen van het huidig strafrechtelijk beleid om het anders te doen.
In de afgekeurde afkoopwet werd een proces beëindigd door een vertrouwelijk akkoord tussen de procespartijen, in een kantoor en buiten ieder rechterlijk toezicht. Juist daarom werd die werkwijze door het Grondwettelijk Hof afgekeurd: “Justice must not only be done, but must be seen to be done”. Dat zal nu in voorliggende zaak wél gebeuren.
Geen kwestie van fait divers
Het belang van deze zaak overstijgt ook het fait divers van het Fornuisfilmpje. Het gaat om twee elementen die in de huidige maatschappelijke context erg belangrijk zijn: de verschraling van de geëngageerde pers en de daarmee samenhangende evolutie van de berichtgeving in twee machtige, door commerciële belangen gedreven, persgroepen. Omdat daarin de onderzoeksjournalistiek onvoldoende tijd en plaats krijgt, is deze, gedwongen, moeten uitwijken naar kleine initiatieven zoals het medium Apache.
Aangezien deze kleine spelers, in tegenstelling tot de grote, geen subsidies verkrijgen en zij evenmin beroep doen op de veelvuldige reclamebladzijden van de grote, gaat het hier zelfs over de overleving van de onderzoeksjournalistiek zelf. Indien deze strijd van klein duimpje tegen Goliath door het 'lasterlijk' medium wordt verloren, gaat alweer een behoorlijk overblijfsel van de eens in alle kwaliteitskranten aanwezige vorm van journalistiek verloren.
Het gaat hierin niet enkel over de vertekende machtsverhouding tussen kapitaalkrachtige bouwpromotoren, maar ook over de noodzaak om een democratie staande te houden
De essentie van wat nu voorligt, kan moeilijk worden ontkend. Het gaat hierin niet enkel over de vertekende machtsverhouding tussen kapitaalkrachtige bouwpromotoren en wie ermee samenwerkt, het gaat ook over een erg noodzakelijk gegeven om een democratie staande te houden: het toezicht van de burger op het bestuur. Dit element is aanwezig telkens een groot proces over berichtgeving in de pers wordt gevoerd.
Het was de inzet van het ten tijde van de Vietnamoorlog gevoerde proces tegen The New York Times en The Washington Post. De onthullingen van de leugens van het beleid over die oorlog hebben geleid tot een rechterlijke uitspraak die voor om het even welke berichtgeving kan gelden: "De pers is er om de geregeerde te dienen en niet de regeerders."
Alle verhoudingen in acht genomen gaat het in dit Antwerps dossiertje niet alleen over een zich verongelijkt voelend bouwpromotor, maar vooral over de wijze waarop het stadsbestuur daarmee is omgegaan.
Het proces vult daarom aan wat Apache van het stadsbestuur niet kon verkrijgen: de gerechtelijke openbaarheid is nu ook een aanvulling van de niet verkregen openbaarheid van bestuur.
