Dat meisjes in de derde wereld vaak niet naar school kunnen omdat ze niet over menstruatieproducten beschikken, was al een bekend probleem. Pas recent blijkt dat dezelfde situatie zich ook dichter bij huis voordoet. Het onderzoek van Caritas uit 2020 toont wellicht slechts het tipje van de ijsberg: meisjes die in diepe armoede leven, werden in de enquête niet bevraagd.
Sinds in Schotland beslist is om gratis menstruatieproducten weg te geven, is ook in Vlaanderen de politiek op de kar gesprongen. In diverse gemeenteraden werd (meestal vanuit scoringsdrang van de oppositie) gevraagd om actie te ondernemen, en onder meer Gent start een proefproject. In Oost-Vlaanderen loopt zelfs een politiek geïnspireerde inzamelactie van menstruatiemateriaal naar aanleiding van de Internationale Vrouwendag op 8 maart.
Waarom wegwerp?
Op zich zijn al deze plannen een goede zaak, maar tegelijk ook een gigantische gemiste kans: ze richten zich weer op wegwerpmateriaal in de vorm van tampons en wegwerpmaandverband. Er bestaan echter meer duurzame alternatieven.
Vlaanderen geeft liever geld uit aan subsidies voor bedrijven die wegwerp recycleren dan aan de bewustwording over wasbare alternatieven
In vergelijking tot de wegwerpvarianten zijn wasbaar maandverband en menstruatiecups stukken goedkoper. Een menstruatiecup gaat namelijk makkelijk tien jaar mee en kost tussen 20 en 40 euro. Op diezelfde periode heeft een menstruerende vrouw al ruim 400 euro uitgegeven aan tampons en wegwerpmaandverband. Voor wasbaar maandverband is die berekening genuanceerder, omdat het gebruik ervan verschilt van vrouw tot vrouw. Gemiddeld kom je vijf jaar toe met een startpakket van twintig katonnen verbanden van 120 euro.
Naast hun kostprijs, zijn de wegwerproducten nadelig omdat ze veel afval veroorzaken en grondstoffen verbruiken: bomen voor het absorberende materiaal en de verpakking, petroleumderivaten voor extra absorptie en verpakking, water voor het productieproces. Het wasbare maandverband bestaat uit natuurlijke materialen (bamboe, katoen) en veroorzaakt slechts op lange termijn (gemiddeld vijf jaar) afval.
Dat het de Vlaamse Regering volledig ontbreekt aan een afvalbeleid, weten we al langer. Vlaanderen geeft liever geld uit aan subsidies voor bedrijven die wegwerp recycleren dan aan de bewustwording over wasbare alternatieven. Zo heeft milieuminister Zuhal Demir (NV-A) wel al luid verkondigd dat ze 30 miljoen euro uittrekt voor het recycleren van wegwerpluiers, maar is het nog steeds wachten op nieuws rond campagnes om wasbare luiers te promoten. Wasbare luiers die, net als wasbare menstruatieproducten, veel duurzamer en goedkoper zijn dan de wegwerpvarianten.
Geen taboe op wasbaar
Wellicht gaat de politiek ervan uit de bevolking niet klaar is voor menstruatiecups en wasbaar maandverband. Dat in Gent en Leuven bijna 10% van de kinderen in wasbare luiers opgevoed wordt, bewijst dat er wel degelijk veel mensen openstaan voor wasbaar. Het taboe op menstruatie is stilaan aan het verdwijnen, en gelukkig maar.
Steeds meer vrouwen gebruiken een menstruatiecup omdat ze allergisch reageren op de kunststoffen die verwerkt zitten in tampons of wegwerpmaandverband
Anderzijds blijkt er bij de politiek wel een taboe rond wasbare menstruatieproducten. Willen we iets doen aan de bergen afval die we collectief veroorzaken, dan moeten wasbare alternatieven gepromoot worden. Al te makkelijk wordt wasbaar afgedaan als iets uit het verleden. Zo zei viroloog Marc Van Ranst onlangs nog dat stoffen zakdoeken in Bokrijk thuishoren.
In onze dagelijkse praktijk merken we dat producten als de menstruatiecup populair aan het worden zijn. Niet alleen om milieuredenen, maar ook omdat veel vrouwen allergisch reageren op de kunststoffen die verwerkt zitten in tampons of wegwerp maandverband. Ook jonge meisjes vragen om advies rond menstruatiecups. En hoe meer meisjes de cup gebruiken, hoe normaler het gebruik daarvan wordt. De menstruatiecup is zeker niet langer onbekend of onbemind.
Subsidie voor toekomstig afval
De coronacrisis heeft veel mensen meer bewust gemaakt dat het de verkeerde kant opgaat met het milieu. Een bewustwording die de politiek duidelijk ontgaan is. We kunnen alleen maar betreuren dat onze politici zich zo voor de kar laat spannen van de comfortindustrie die nu met overheidsgeld toekomstig afval kan produceren.
Vermoedelijk gaat het hier enkel om steekvlampolitiek. Het onderwerp menstruatiearmoede was in het nieuws, dus moet snel iets bedacht worden. Op een echte visie rond armoede, afval en duurzaamheid blijft het helaas wachten.
Op die manier zijn de plannen en projecten rond menstruatiearmoede slechts een voorlopig doekje tegen het bloeden.
