Cultuurberichtgeving: tips voor entertainment na de kantooruren

Peter Casteels
Voor de advertentiedienst van De Persgroep is Cult! alleszins een succesformule
Voor de advertentiedienst van De Persgroep is Cult! alleszins een succesformule
Voor de advertentiedienst van De Persgroep is Cult! alleszins een succesformule
Voor de advertentiedienst van De Persgroep is Cult! alleszins een succesformule

Meer dan een week werd Cult! - een naar schatting tweejaarlijkse uitgave van De Morgen die haar lezers door het nieuwe cultuurseizoen zou loodsen - aangekondigd in De Morgen. Misschien met iets minder toeters en bellen dan vorig jaar, want de krant heeft nu ook een ’kwaliteitsmagazine van wereldniveau’ in de markt te zetten (waarvan de hoofdredacteur niet wilde zeggen hoeveel mensen hij ervoor in dienst had genomen, laat staan wie hij bij The New York Times had weggeplukt), maar de lezers zouden toch geweten hebben dat er woensdag een cultuurgids op komst was. Onmisbaar voor elke liefhebber die door de bomen het bos niet meer ziet.

Colofon

Van het voorwoord druipt eenzelfde enthousiasme af. Dat werd geschreven door Lander Deweer, cultuurredacteur bij De Morgen, die verder geen enkele bijdrage heeft geschreven voor het blad. In de colofon – het is niet makkelijk om met de krant te vergelijken, want iets soortgelijks heeft De Morgen al jaren niet meer – is de enige bekende naam die opduikt degene van de Verantwoordelijke Uitgever.  Het zou zomaar kunnen dat alle andere namen pseudoniemen van Walter Pauli zijn, en dit hele magazine een laatste krachttoer van de Meester bij De Morgen is.

Dat de hele cultuurredactie weinig van doen had met de inhoud van Cult!, valt in het tijdschrift op aan de hooglijk merkwaardige indeling. De filmtips worden niet volgens genre, kwaliteit of eventueel duur gepresenteerd, maar volgens distributieketen. Bij de boekenpagina’s is enkel uitgeverij Lannoo erin geslaagd een kantje te reserveren, wat voor iedereen die de boekenbijlage van de krant kent als een bizarre insteek moet aandoen. Zet er ‘Advertentie’ boven en het lijkt als twee druppels water op een advertentie. Voor het overige – interviewtjes en massa’s aankondigingen – doet het blad eerder aan Zone 03 denken dan aan een kwaliteitskrant.

Het is best sympathiek van Christian Van Thillo dat hij de zooi onderbrengt in een aparte uitgave, zodat die met één handige beweging bij het afval kan worden gekeild.

Eén handige beweging

Moet de in verwarring achterblijvende lezer voor de zoveelste keer uitroepen dat hij zijn abonnement zal opzeggen en nog liever een buitenlandse krant met enkele dagen vertraging leest dan deze rotzooi? Nou, nou. Kranten moeten geld verdienen met reclame, en het is best sympathiek van Christian Van Thillo dat hij de zooi onderbrengt in een aparte uitgave, zodat die met één handige beweging bij het afval kan worden gekeild en niemand er last van heeft bij het lezen van de eigenlijke krant. Knack geeft al veel langer zulke bladen mee, dus dan mag De Morgen dat ook wel eens.

Nee, Van Thillo heeft dat puik geregeld. Het zou flauw zijn om daarover te zeuren. De enige die zichzelf ietwat belachelijk maakte, is Lander Deweer, die deze reclamefolder ‘speels maar kritisch’ noemde, en bij uitbreiding de hele cultuurredactie – de nieuwe chef is overigens in de verste verte niet te bekennen. De andere redacteuren moesten in kadertjes doorheen Cult! aangeven naar welke zaken zij uitkeken. Zo heeft Griet Op De Beeck het over voorstellingen die ze nog niet zag, en Dirk Leyman – u kent hem van de vergaarbak persberichten die De Papieren Man heet - over boeken die hij nog niet las.

Ze lenen, om het even dik aan te zetten, hun autoriteit als kenner uit en maken gebruik van het vertrouwen dat ze lezers inboezemen om promotie te maken voor producten die ze zelf niet kennen. Wat Leyman over zijn selectie schreef, verschilt in toon amper van wat Lannoo de lezers over haar boeken wilde meegeven. Zulke recensies zonder inhoud zijn eigenlijk schering en inslag, en heten tips.

Vooral topkunstenaars

Cult! Is hier een uitermate platvloers voorbeeld van, maar het cultuurkatern dat dagelijks door dezelfde redacteuren wordt volgeschreven, vertoont daarmee opvallende gelijkenissen. Die pagina’s zijn niet bedoeld voor mensen die in kunst geïnteresseerd zijn, maar voor mensen die cultuur consumeren. Erik Rinckhout zal nooit een artikel schrijven omdat hij een schilder interessant vindt, maar wringt zich pas in zijn pen als er een tentoonstelling loopt waar zijn lezers heen kunnen. Wie de krant gebruikt om de beeldende kunsten te ontdekken, wordt enkel gewezen op wat in Vlaanderen en omstreken wordt uitgestald. (Tenzij een schilderij voor een potsierlijk bedrag werd verkocht, wat ook erg boeiend is.)

Die beperking gaat verder. Wie geen katern schrijft voor geïnteresseerden maar voor consumenten, besteedt minder aandacht aan slechte werken. Als een theatervoorstelling de avond van een horde lezers dreigt te vergallen, wordt dat uiteraard gemeld, maar verder zijn het vooral topkunstenaars die aandacht krijgen. Op gedegen kunstkritiek zit niemand te wachten die enkel wil weten waar hij in het weekend heen moet.

Cultuurpagina’s zijn niet bedoeld voor mensen die in kunst geïnteresseerd zijn, maar voor mensen die cultuur consumeren.

Het Goddelijke Monster

Dat zorgt voor een opgefokte sfeer die heerst over de cultuurkaternen, en zich van hype naar hype sleept. Liever nog een polonaise dan een essay. Gigantische artikels over blockbusters als De Smurfen, waar Jan Temmerman vaak een minuscule maar teleurgestelde recensie achteraan mag sturen. Pagina’s en pagina’s lettergrepen over het Museum Aan de Stroom, maar de collectie bleef grotendeels onbesproken. Als het festivalseizoen loopt, barst het katern van vreugde uit haar voegen, maar dat is nog een schattige, onbeholpen poging van een krantenredactie om jonge lezers aan te trekken.

De laatste hype? Twee afleveringen van de televisiereeks Het Goddelijke Monster tijdens een persvoorstelling waren voor Sarah Theerlynck genoeg om te beweren dat de indrukwekkende cast van een van de meest ambitieuze Vlaamse filmprojecten ooit die ambities ook waarmaakt. Tja. (De Standaard was eveneens door het dolle heen.) Het valt steeds op dat het vooral werk van eigen bodem is dat op zulks onvoorwaardelijk enthousiasme kan rekenen. Dirk Leyman kijkt in Cult! enkel uit naar vijf Vlaamse romans, want buiten onze grenzen oogt het boekenvak doods en verdorven. Dat weet iedereen.

Een ander voorbeeld van dolgedraaide cultuurjournalisten was Theater Aan Zee. Terwijl De Morgen – de krant sponsorde het gebeuren, misschien heeft dat er wat mee te maken – dagelijks haar lezers overenthousiast tipte over wat er in Oostende te beleven viel, verscheen er in De Standaard een vernietigende column van Wouter Hillaert (rekto:verso). Met 'Kleingeestigheid Troef' als titel, beweerde hij dat de meeste theatermakers niet verder raakten dan mensenminiatuurtjes en verder geen idee hadden. Hij vroeg zich af of Goedele hen niet beter zou recenseren, terwijl hij best wist dat De Morgen Griet Op De Beeck had gestuurd.

Entertainment na de kantooruren

De column van Wouter Hillaert hangt niet boven mijn bed, maar ligt wel netjes uitgescheurd aan de kant. Naar mijn aanvoelen maakt hij een essentieel punt als hij schrijft dat de theaterwereld weinig tot nadenken stemt. Het is een zeldzaam curiosum. In cultuurkaternen geven kritische geesten niet de maat aan, en is het lang zoeken naar artikels die verbanden trekken. Tussen kunstwerken onderling noch tussen kunst en de wereld. Sowieso doen interviews het beter dan doorgedachte bedenkingen. De boekenbijlagen – ik geloof dat ik hiermee Geert Buelens citeer – lijken net catalogussen van uitgeverijen. Boeken en schrijvers worden niet samen gebundeld en onderzocht, maar per stuk besproken, omdat de meeste mensen ze nu eenmaal zo kopen.

Cultuur wordt in de krant als een product beschouwd. Maak uw keuzes met De Morgen. Grotendeels omdat de meeste lezers het op dezelfde manier beschouwen.

Cultuur wordt in de krant als een product beschouwd. Maak uw keuzes met De Morgen. Grotendeels omdat de meeste lezers het op dezelfde manier beschouwen en enkel tips willen voor entertainment na kantooruren. Daar gaan geïnteresseerde liefhebbers een beetje beteuterd van kijken en kirren dat enkel Duitse kranten, af en toe, nog inzicht verschaffen, maar vooral kunstenaars komen er bekaaid van af. Hun werk wordt gebanaliseerd, en ze missen essentiële kritiek. Waar specialistische tijdschriften zich misschien vaak verliezen in hermetische opmerkingen van connaisseurs onder elkaar, zijn kranten als geen ander geschikt om kunstwerken in de samenleving te plaatsen en hen daarop af te rekenen. Als kunstenaars relevant willen blijven en overleven – iedereen heeft het erover, dus dan mag ik ook een keer – hebben ze krantenjournalisten nodig die hen serieus nemen.

Dat doen ze niet. De artikels die ze schrijven lijken akelig veel op de ingekochte stukjes uit Cult!, en hun blik reikt vaak niet verder dan het aankomende weekend. Nu kunnen ze nog dienen om Cult! een stemmig voorwoordje mee te geven, maar daarom hoef je geen mensen in dienst te houden. Met hun obsessie voor televisie en hun zwijgplicht over klassieke muziek, hadden ze eigenlijk nooit veel om trots op te zijn. Nee, als Christian Van Thillo een financiële kater overhoudt aan zijn tijdschriftenconcurrentie met De Standaard en weer een tros journalisten moet ontslaan, is de cultuurredactie een prima keuze. Zoveel slechter dan de theaterrecensies van Griet Op De Beeck zijn die van Yves Desmet trouwens niet.

LEES OOK
Georges Timmerman / 31-10-2011

Verduyn Ludwig

Ludwig Verduyn, geboren in 1960 in Waregem, is momenteel hoofdredacteur en eigenaar van Actua TV. Hij begon zijn carrière bij het maandblad Metro. Later werd hij journalist bij De…
apache
Georges Timmerman / 31-10-2011

Van Isacker Klaus

Klaus Van Isacker, geboren in 1964, studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Gent. Nog tijdens zijn studies begon hij als medewerker van de regionale redactie van Het…
apache
Georges Timmerman / 31-10-2011

Mijlemans Peter

Peter Mijlemans is afkomstig uit Olen. Hij is een broer van de in 1987 overleden Marc Mijlemans, die een getalenteerd journalist en muziekcriticus was bij Humo.
apache