Barack Obama een jaar later: yes, we can't?

Georges Timmerman
Begrotingsspecialist Herman Matthijs becijferde de mogelijke opbrengst van de privatisering van staatsactiva
Begrotingsspecialist Herman Matthijs becijferde de mogelijke opbrengst van de privatisering van staatsactiva

Door Herman Matthijs, docent 'Politieke structuren van de VSA' aan de VUB

Herman Matthijs
Professor Herman Matthijs (VUB).

Op de inauguratie van 20 januari 2009 trad Barack Obama aan als 44ste staatshoofd van de Verenigde Staten. Een opvallend feit is dat zowat alle media hem in zeer korte tijd naar intergalactische hoogten hebben geschreven. Maar is de nieuwe president van de belangrijkste supermacht ter wereld wel in staat om alle problemen zomaar op te lossen? Een realistische analyse van de mogelijkheden voor president Obama dringt zich op.

Interne veldslagen

De nieuwe president van de Verenigde Staten heeft nooit enige bestuurservaring opgedaan en is pas sinds 2005 lid van de Amerikaanse Senaat. De voorgaande presidenten hadden wel die bestuurservaring door onder andere hun functie als gouverneur van een staat.

Dat probleem werd enigszins opgelost door de benoeming van diverse personen die ervaring hadden opgedaan onder Bill Clinton, met als bekendste voorbeeld Obama's tegenkandidate bij de Democratische voorverkiezingen, huidig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Rodham. Maar al die benoemingen in het kabinet-Obama wijzen ook op de nog zeer sterke greep van de Clintons op de Democratische Partij. Met Hillary Rodham, Timothy Geithner en Janet Napolitano zijn er overigens genoeg ‘ego’s’ aanwezig in het kabinet, wat kan leiden tot interne veldslagen.

Niet historisch

Een opvallend gegeven in het kabinet-Obama is de aanwezigheid van Republikeinen als ‘secretary’, zoals Robert Gates (Defensie) en Ray Lahood (Transport). Republikeins senator Judd Gregg was gevraagd om de post van minister van Handel op zich te nemen, maar hij zegde uiteindelijk af.

De president heeft er rekening mee te houden dat de Republikeinen nodig zijn om internationale  verdragen door de Senaat te krijgen. Zo zal de ‘U.S. Senat’ niet snel het Kyoto-protocol ratificeren. Daarnaast is er de eerder Republikeins gezinde meerderheid in het opperste gerechtshof. De electorale realiteit gebiedt ons eveneens te zeggen dat Obama's overwinning van 4 november 2008 niet historisch overweldigend was met 53 procent der stemmen en 365 kiesmannen.

Beperkingen

Van de nieuwe regering verwacht de Amerikaanse burger ten eerste een aanpak van de problemen in eigen land. Die laatste zijn torenhoog met een werkloosheid tegen de 10 procent, een begrotingsdeficit van zowat 9 procent van het bnp en een totale federale schuld van tegen de 100 procent tegenover het bnp. Door de groeiende staatsschuld zijn de renten en de aflossingen op de schuld een steeds grotere post aan het worden binnen de uitgaven van de federale begroting.

Daarmee zijn de beperkingen weergegeven voor het nieuwe beleid. Want al die tekorten moeten ook betaald worden en leiden tot inflatie, alsook rentestijgingen.

Wel gaat Obama er in zijn eerste budget van uit dat het begrotingsdeficit tegen 2013 naar de 3 procent bnp moet gaan. De vraag stelt zich echter of de Verenigde Staten de geplande groeicijfers van meer dan 4 procent halen in de jaren 2012-2014.

Budgettaire drama's

Door een hogere rente kunnen de Amerikanen wel hun begrotingstekorten financieren met buitenlands spaargeld. De Amerikanen houden hun dollar nu nog bewust laag om zodoende hun export te bevorderen en toeristen aan te trekken. Op dat vlak geen verschil met de Chinezen, die hun munt ook bewust te laag waarderen. Dan moet de Eurogroep zijn munt maar overwaarderen. De Europeanen doen dat ook en denken dat ze de uitvinding van de eeuw hebben gedaan. Maar nog enkele budgettaire drama’s à la Griekenland en de Europese confederatie zal wakker worden.

Ook stelt dit Democratisch kabinet duidelijk dat een nieuw internationaal monetair systeem binnen het Internationaal Muntfonds (IMF) niet ten koste mag gaan van het huidige veto dat de Amerikanen de facto hebben binnen die organisatie, die wordt geleid door een naaste vriend van Frans president Nicolas Sarkozy: de Franse PS’er Dominique Strauss-Kahn.

Zwalpende staalsector

President Obama wil zowat 1.000 miljard dollar (695 miljard euro) voor zijn ‘American recovery and reinvestment plan’. Opvallend is dat dat plan belastingverlagingen inhoudt voor de lagere inkomens en bedrijven. De kost daarvan, meer dan 425 miljard dollar (295,4 miljard euro), kan nooit gecompenseerd worden door de aangekondigde belastingverhogingen voor de hogere inkomens. Een pluspunt is dat de banken nog veel geld moeten terugbetalen aan de schatkist. Alleen rijst de vraag wanneer dat zal gebeuren.

In de begroting voor 2009-2010 lezen we de plannen van de president om een netwerk van hogesnelheidstreinen aan te leggen. Dat kan een steun betekenen voor de zwalpende staalsector en voor de werkgelegenheid.

Wat de uitgaven van de Amerikaanse federale begroting betreft, heeft president Obama gepleit voor een systeem van niet-verplichte, openbare sociale zekerheid, wat inhoudt dat er in het grootste pakket van het budget (sociaal beleid, 47 procent ) niet bespaard zal worden. Ook de tweede post in de begroting (defensie, 20 procent) blijft buiten schot. Dat laatste valt duidelijk af te leiden uit het feit dat de president de troepen verplaatst van Irak naar Afghanistan en de militaire operaties in dat laatste land wil uitbreiden. Voor Afghanistan vraagt Obama ook nadrukkelijk de steun van de NAVO-partners. Het Frankrijk onder Sarkozy maakte al een bocht van 180 graden en het koninkrijk België is nu gevolgd, nadat men van de diplomatie eerst een aanhangsel van het Franse buitenlands beleid had gemaakt.

Politiek geladen dossier

Ook in de ontwikkeling van moderne wapensystemen zijn geen besparingen aangekondigd. De defensiebegroting van 534 miljard dollar in 2009-2010 is een toename van 4 procent in vergelijking met de laatste begroting onder Bush.

De veiligheid van de Verenigde Staten blijft een politiek geladen dossier, zeker na de mislukte aanslag van kerstdag jongstleden. Hier zal er zeker niet bespaard worden. Het geclassificeerde ‘National Intelligence Program’ wordt zelfs bedacht met meer geld. De enorme investeringen in de jaren negentig van de vorige eeuw met betrekking tot informatica en telecommunicatie heeft het probleem gecreëerd van een gebrekkige 'Human Intelligence’. Ook hier zet Obama de koers verder van zijn voorganger. Een aanslag op Amerikaans grondgebied  is immers electoraal moordend met het oog op de congresverkiezingen van november 2010.

Protectionistische maatregelen

De  financiële-bancaire crisis heeft het einde ingeluid van het wilde kapitalisme en de nadelen blootgelegd van de liberaliseringen. Voortaan gaan we een tijdperk tegemoet van een meer regulerende economie. Ook Obama heeft die weg ingeslagen. Aangaande de staal- en autonijverheid heeft Obama al protectionistische maatregelen voorgesteld. Hoe zal Europa daarop reageren ?

Het nieuwe kabinet heeft wel beloofd om meer overleg te plegen met de Europese bondgenoten. Dat is op het oude continent onthaald als een echte verandering en er wordt zowaar euforisch over gedaan. Maar over enkele maanden  zal men in Europa moeten antwoorden op het tweede deel van de Amerikaanse boodschap, namelijk dat men in Washington DC verwacht dat Europa meer middelen op tafel legt voor de operaties in het buitenland. Ongetwijfeld  zullen dan in diverse Europese hoofdsteden alle publicaties over de overheidsbegrotingen worden doorgenomen om daarin alle mogelijke argumenten te vinden die zeggen dat het budgettair onmogelijk is om op die Amerikaanse vraag in te gaan.

Toonaangevende munt

Ondanks  alle interne problemen rekent de wereld wel op de Verenigde Staten om de aardse economie weer op dreef te krijgen. Geen enkel ander land kan dat en de Amerikaanse dollar is nog altijd de toonaangevende munt op deze planeet.

De gigantische financiële crisis heeft wel duidelijk benadrukt dat de klepel van de macht definitief doorgeslagen is van het midden van de Atlantische oceaan naar de Pacific. Obama zet de koers verder van zijn voorganger Bush en fixeert het Amerikaanse beleid op de lijn Japan-China-Australië.

Smadelijke nederlaag

Eén jaar Obama heeft, uitgezonderd de Nobelprijs voor de vrede, weinig zichtbare veranderingen getoond tegenover de koers van zijn voorganger.

In ieder geval zijn de uitdagingen enorm voor de regering-Obama. Dit jaar zal er voelbaar iets moeten veranderen in de crisis voor de Amerikaanse bevolking, want anders draaien de congres- alsook de gouverneursverkiezingen van november uit op een smadelijke nederlaag voor de Democraten. Een dergelijke nederlaag zal Obama problemen opleveren in 2012, bij de volgende presidentsverkiezingen.

De tijd speelt tegen hem. Of zoals de Romeinse Senatoren het tweeduizend jaar geleden al zeiden: "Omnia tempus habent." (Alles heeft zijn tijd.)

LEES OOK
Redactie Apache / 16-08-2010

'België verzinkt in moeras van wereldwijde oorlog tegen terreur'

Gevangenisleraar Luk Vervaet hoopt in een opiniestuk dat de Belgische regering het voorbeeld van onze noorderburen volgt en onze jongens terugroept uit Afghanistan. 'Niemand…
apache