Door Luk Vervaet, gevangenisleraar
De Britse schrijver Tariq Ali schreef in een opiniestuk in The Guardian (30 juli) dat de Amerikaanse militaire documenten die gepubliceerd werden op Wikileaks.org aantonen dat het "verzet zich heeft verspreid tot in elke uithoek van Afghanistan". Hij deed een oproep aan Obama om "alle drogredenen om deze oorlog te voeren aan de kant te schuiven en hoogdringend een exitstrategie te ontwikkelen".
Knieval
In Nederland is zo'n exitstrategie alvast een feit. Na vier jaar, 24 dode soldaten en 140 gewonden kwam op 20 februari 2010 een eind aan de Nederlandse deelname. De Nederlandse regering viel toen ze moest beslissen om haar troepen tot augustus 2011 in de provincie Uruzgan te houden. Met als resultaat dat de Nederlandse militairen op 1 augustus het commando van de regio overdroegen aan de Australische en Amerikaanse troepen en terugkeerden naar Nederland.
België daarentegen lijkt meer en meer te verzinken in het moeras van 'de wereldwijde oorlog tegen de terreur'. Het kernkabinet besliste op 19 maart 2010, op Amerikaanse vraag en zonder parlementair debat, de al zeven jaar durende Belgische deelname aan de Afghaanse oorlog te verlengen tot eind 2011. De oppositiepartijen spraken van een "knieval voor de Amerikanen". Onze regering viel op 6 mei, maar dan wel over BHV, en niet over Afghanistan.
Oorlogsterreur
Een maand later gaf de Belgische Justitie een positief advies op de Amerikaanse vraag tot uitlevering van de voetballer-terrorist Nizar Trabelsi. Trabelsi werd op 13 september 2001 in Brussel aangehouden en tot tien jaar opsluiting veroordeeld voor het beramen van "een terroristische aanslag tegen de militaire basis van Kleine Brogel". Trabelsi heeft die plannen bekend en is intussen bijna aan het eind van zijn gevangenisstraf. Op basis van het positief gerechtelijk advies voor zijn uitlevering overlegt onze minister van Justitie nu met zijn Amerikaanse tegenpartij onder welke voorwaarden die uitlevering kan plaatsvinden.
Niemand betwist dat België aanslagen op zijn grondgebied moet verhinderen en strafbare feiten ook daadwerkelijk moet bestraffen. Maar die repressie klinkt vals als België geen ondubbelzinige, van Amerika onafhankelijke vredespolitiek ontwikkelt. Zo zou België er in de eerste plaats mee moeten stoppen zelf deel te nemen aan oorlogsterreur en net als Nederland zijn troepen uit Afghanistan moeten terugtrekken. Zo zou België de Amerikaanse atoombasis van Kleine Brogel moeten sluiten, zoals al jaren door de vredesactivisten wordt bepleit, op basis van artikel 2 van het nonproliferatieverdrag voor nucleaire wapens.
Hardste detentievoorwaarden
En wat met de gevangenen? In de 'oorlog tegen het terrorisme' schoven de Verenigde Staten alle internationale normen en conventies inzake de behandeling van gevangenen opzij. Foltering, kidnapping, onbeperkte detentie zonder vorm van proces, geheime gevangenissen en uitlevering werden er sinds 9/11 een officële politiek. Volgen wij de Amerikanen ook op dat vlak? Of denken we dat een behandeling die de rechtsstaat en de mensenrechten respecteert, die kiest voor discussie en overleg uiteindelijk meer effectief zal blijken en een rechtvaardige vrede en veiligheid dichterbij zal brengen?
De Tunesiër Trabelsi kreeg in België de draconische straf van tien jaar effectieve gevangenisstraf voor een plan, niet voor een daad. Van die tien jaar heeft hij er dit jaar negen uitgezeten. Onder de hardste detentievoorwaarden die in België denkbaar zijn, jarenlange isolatie incluis, en zonder één minuut strafvermindering.
Sociaal doodvonnis
Voor dat terroristische plan is Trabelsi niet alleen in België veroordeeld, maar werd hij achteraf ook in Tunesie tot twintig jaar veroordeeld. In de VS wacht hem, als hij schuldig wordt bevonden voor nog altijd voor dezelfde feiten ("het beramen van moord op Amerikaanse burgers door het gebruik van massavernietigingswapens en lidmaatschap van een terroristische organisatie"), een straf van – zo staat te lezen in een document van het Amerikaanse ministerie van Justitie aan de Belgische Justitie – "two times life without parole".
Maar ook als hij niet schuldig wordt bevonden is er de mogelijkheid dat hij toch levenslang wordt vastgehouden omdat hij een "gevaar voor de VS" betekent. Hetgeen vandaag geldt voor tientallen enemy combatants. Door het licht op groen te zetten voor zijn uitlevering aan de VS tekent de Belgische Justitie Trabelsi's sociale doodvonnis. Het contrast met de overwegingen die het Europees Hof voor de Mensenrechten maakt, is groot. Dat besliste op 6 juli 2010 de uitlevering van vier in Groot-Brittanië voor terrorisme vastgehouden personen aan de VS alvast te verbieden omdat het eerst onderzoek en antwoord wil op de vraag: "Is de lengte van hun mogelijke straf en, in dat geval, hun latere verblijf in een 'maximum security prison' een schending van artikel 3 van de Europese Conventie van de Rechten van de Mens?"
België zou zich tenminste dezelfde vragen moeten stellen. Met een Belg als president van de Europese Unie en een Belgisch premier voor zes maanden aan het hoofd van de Europese Ministerraad zou België Europa op één lijn kunnen brengen. De lijn van een onmiddellijke exitstrategie uit deze oorlog: door terugtrekking van de troepen en door te weigeren om Europese terreurgevangenen uit te leveren aan de VS.
