Enkel al uit lijfbehoud kan ik het niet eens zijn met de wijsheden die Léonard over homoseksualiteit proclameert. Ook zijn theorietje over aids kan niet op mijn instemming rekenen, uit menselijkheid vooral. De mensen die zich daardoor mogelijkerwijs gekwetst voelden, hebben waarschijnlijk veel gehad aan de felle reacties die op de uitspraken volgden. Die reacties staan amper in verhouding tot het geringe maatschappelijke aanzien dat Léonard tegenwoordig nog geniet, maar zijn zonder meer heilzaam. Het tegendeel, onverschilligheid, zou erger zijn.
Toch liet de kritiek waaronder de aartsbisschop bedolven werd, een wrange nasmaak achter. Het waren vooral politici die inbelden om hun verontwaardiging kenbaar te maken. De partijen ter seculiere zijde van het levensbeschouwelijke spectrum – Open Vld, Groen!, sp.a – deden hun best om met de meest afkeurende formuleringen in de media te raken. Zo was er Eva Brems (Groen!), die een resolutie in het parlement wilde stemmen om de ‘misselijkmakende uitspraken’ te veroordelen. Marleen Temmerman (sp.a) wilde haar daarin steunen. Politici die een maatschappelijk debat via dictaten in het parlement willen voeren. Dat is op zijn minst merkwaardig.
Bizar eigenlijk, omdat het om uitspraken van een vertegenwoordiger van de katholieke kerk gaat. Ik ben niet het type dat de scheiding tussen kerk en staat snel ziet wegsmelten, maar voor politici die de boodschap van de kerk proberen te reguleren, kan bezwaarlijk de vlag uit. Gwendolyn Rutten (OpenVld) had moeite om daar overheen te raken, maar vond haar heil – je bent Vlaams en liberaal of je bent het niet – in de centen. Zij wil de discussie openen over de financiën van de kerk, naar aanleiding van uitspraken van een zegsman van die kerk waarmee ze het niet eens is. Merkwaardig, bizar, en verbijsterend.
De kranten doen anders vermoeden, maar de multiculturele samenleving wordt waarschijnlijk het meest heikele thema van de komende decennia. Dat debat gaat niet enkel over kleine criminaliteit en werkloosheid, maar ook over verschillende culturen en religies. Er zal een dialoog moeten ontstaan tussen botsende meningen, zonder dat meteen over een clash of onverenigbare werelden wordt gesproken. Zonder dat er meteen met westerse waarden, Verlichting of joods-christelijke tradities gesmeten wordt. En liefst ook zonder financiële gevolgen. Zolang de rechtsstaat niet in het gedrang komt, lijkt de parlementaire weg, net als de juridische, allerminst geschikt om die discussie vorm te geven.
In deze is het de logica zelve dat de financiering van de katholieke kerk aan herziening toe is. Het systeem dateert van een ver verleden tijd, en doet andere religies onrecht. Maar net in het licht van een pluralistische samenleving zijn de voorlopige voorstellen van Rutten ondoordacht. Zij wil iedereen laten beslissen waar het geld dat gereserveerd is voor zingeving heen gaat. Ter vergelijking: stel u voor dat Geert Wilders in Nederland een soortgelijk systeem zou hebben voorgesteld om cultuursubsidies te verdelen. Henk en Ingrid mogen kiezen. Dan nog liever de bezuinigingen, geloof ik. Net als kunst heeft religie niets met democratie te maken. Religieuze minderheden moeten door de overheid net worden beschermd tegen in het geval van België – in Italië ligt die verhouding anders – een seculiere meerderheid. Ook financieel. In haar enthousiasme om de katholieke kerk pijn te doen, lijkt Rutten dat helemaal vergeten.
Peter Casteels
