Sociale code

Herman Loos
Herman Loos - Column - Uitgelicht
Herman Loos

De etnomethodologie van Harold Garfinkel zocht haar toevlucht tot breaching experiments om de hardheid van sociale conventies bloot te leggen. Het was een methode om de sociale zwaartekracht in kaart te brengen, simpelweg door te irriteren in de meest banale dagelijkse situaties. Hoe we elkaar groeten op straat, de boutades waarmee we onze gesprekken aan de gang houden, de manier waarop we over straat lopen: al deze handelingen verlopen volgens een code die door sociologen gekraakt dient te worden en de beste methode is door de code te breken.

Bricolage

Deze breaching experiments worden maar echt interessant wanneer de hakken in het zand gaan. Je zou je kunnen afvragen of de baard van Sinterklaas – toch ook een symbool van hipsters en jihadisten – even fel verdedigd zou worden als de kleur van Zwarte Piet. Dat is misschien een onnozel voorbeeld maar de samenleving wordt geordend volgens onnozele principes. Niet in de ogen van zij die midden in een traditie leven, wel voor elke buitenstaander die zich verplicht ziet de sociale code gestand te doen en niet anders kan dan erover na te denken.

Het zijn precies de alledaagse handelingen die je als eerste verliest. Ik ben geneigd mensen te begroeten zoals ik dat in Frankrijk doe – maar ook dat is een compromis tussen de koele Vlaamse afstandelijkheid en de innige Franse kus. Het is een vorm van persoonlijke culturele bricolage die elke begroeting ongemakkelijk maakt en voor mij een reden om het ontmoeten van mensen tot in het absurde uit de weg te gaan. In losse culturele grond word ik nog meer een sociale neuroot.

De samenleving wordt geordend volgens onnozele principes

Kanaliseren

Breaching experiments worden steeds meer de norm. Binnen een interculturele samenleving kruisen sociale conventies immers elkaars pad, afhankelijk van de tijdelijke scène waarop we vertoeven. Wie zich de moeite getroost regelmatig uit de veilige kring te treden, merkt dat alledaagse handelingen al snel hun vanzelfsprekendheid verliezen. Dat wekt irritatie op en het is precies die irritatie die we moeten kanaliseren in een open samenleving. We moeten minder bereid zijn ons te storen aan mensen die de dingen net iets anders doen dan ons.

Dat zou een stuk gemakkelijker zijn zonder steekvlampolitici die voor een paar stemmen meer het vuur aan de lont steken en ijverige media die kwistig met olie de brandhaarden uitbreiden. Dit mechanisme verengt de sociale code en legt strengere controle op. Precies het tegenovergestelde is nodig. Positieve verandering ligt in het aanvaarden van het breaching experiment als sociale norm, met de kleine irritatie en het ongemak die ze meebrengt.

LEES OOK
Bert Moerman / 16-07-2021

Een vorm van vooruitgang

'Niets is ooit zo slecht dat het voor niets goed is.'
bert moerman
Nadia Nsayi / 30-06-2021

Spijt is niet genoeg

België moet samenwerken met Congolese leiders die hun land willen opbouwen.
de croo in congo
Anton Jäger / 04-06-2021

De Coningskwestie

Wat vertelt de online steun van duizenden Vlamingen over het Vlaanderen van vandaag en gisteren? 
BRUSSELS BOIS DE LA CAMBRE LA BOUM THREE