Een Griekse waarheid als een koe

Tom Cochez
17352436451_d486f5894b_z
(Foto SpaceShoe)
17352436451_d486f5894b_z
(Foto SpaceShoe)

Wie vertelt u het correcte verhaal over Griekenland? U hebt kunnen lezen over luie Grieken die zelfs als ze dood zijn nog genieten van overvloedig rijkelijke pensioenen. Over domme Grieken die zonder nadenken en vooral heel emotioneel 'nee' hebben gestemd. Over macho Grieken, zoals Yanis Varoufakis. Over compleet onbetrouwbare Grieken die het militant extreemlinkse gedachtengoed van Syriza aanhangen. Maar ook over de compleet onbetrouwbare Duitse minister van Financiën Wolfgang Schaüble. Over hoe enkele jaren terug vooral de banken zijn gered in plaats van Griekenland. Over Europese partners die vooral hun eigen financiële belangen willen veilig stellen. Over wat Griekenland u in uw eigen portefeuille scheelt. Over de noodzaak aan structurele veranderingen in Griekenland. Over de onvermijdelijkheid van een Grexit. Over alweer een laatste kans.

Kwestie van al dat nieuws een beetje te kunnen kaderen en naar waarde te schatten, is inzicht in de belangrijkste nieuwsbronnen in het hele Griekenland verhaal belangrijk. Dat zijn vooral de Griekse media zelf en de Europese berichtgeving die wordt verspreid via Reuters, Bloomberg en de Financial Times. Misschien houd u ook best de fameuze uitspraak  van de Amerikaanse senator Hiram Warren Johnson in uw achterhoofd: "In tijden van oorlog is de waarheid het eerste slachtoffer".

Misrule of the few

Met de Griekse media loopt het sinds jaar en dag grondig verkeerd. Als er één steekhoudend verhaal over Griekenland weinig wordt verteld, dan wel dat het land sinds jaar en dag functioneert als een oligarchie. Het ultieme verhaal daarover 'Misrule of the few' werd eind vorig jaar al neergeschreven door Oxford professor Pavlos Eleftheriadis in Foreign Affairs.

Als er één steekhoudend verhaal over Griekenland weinig wordt verteld, dan wel dat het land sinds jaar en dag functioneert als een oligarchie

Het komt er, verkort, op neer dat een aantal steenrijke en onderling sterk gelieerde families de Griekse politiek en de Griekse media al decennialang domineert. De hervormingen die de voorbije jaren werden doorgevoerd in Griekenland hadden in de eerste plaats betrekking op de gewone burgers, nauwelijks op dat kransje oligarchen. De politieke wereld verleent hen hand- en spandiensten. Ze krijgen lucratieve overbetaalde contracten toegestopt, de wetgeving wordt op hun maat bijgeschreven en bovenal: ze controleren de media. Bovendien profiteerden ze de voorbije jaren van de opgelegde privatiseringen van overheidsdiensten waar ze "voor een prijsje" belangen in konden nemen. De vakbonden? Die draaien netjes mee in "het systeem". Ze worden gewoon afgekocht met privileges. Over dat systeem - een soort evenwicht dat sinds jaar en dag nefast is voor de Griekse staatskas - wordt in de Griekse media niet of nauwelijks geschreven.

Incestueus

Het kluwen tussen media, politiek en oligarchen werkt als een soort bloedzuiger voor Griekenland, maar eigen aan het systeem passeert alles in de luwte. Dat betekent niet dat het niet bestaat en niet bekend zou zijn. In een via Wikileaks gelekte diplomatieke 'cable' wordt de manier waarop de media in Griekenland werkt haarfijn uit de doeken gedaan. 'How to read the Greek press: a guide for the uninitiated'

Enkele uittreksels spreken boekdelen:

Op het eerste zicht lijken Griekse media op media in de Verenigde Staten, met een mix van kranten, tabloids, nationale en regionale zenders en radiostations, inclusief grondwettelijke rechten die de vrijheid van pers garanderen. Wie nauwer toekijkt stelt echter vast dat Griekse media worden gecontroleerd door business tycoons die via hun andere succesvolle business hun verlieslatende media financieel ondersteunen. Waarom? Die media laten hen toe politieke en economische invloed uit te oefenen. (...) "Wie zijn de media? De private media in Athene zijn in het bezit van een kleine groep mensen die hun geld verdienden in rederijen, banken, telecommunicatie, sport, olie, verzekeringen, ... en die onderling gelieerd zijn via bloed, huwelijk of overspel met politieke- en overheidsfunctionarissen en/of mediamagnaten. (...) De Griekse term 'diaploki' (belangenverstrengeling of zelfs collusie, ToC ) werd speciaal in het leven geroepen om het web aan relaties tussen media, business en politiek te omschrijven (...) Die relaties zijn gecompliceerder en incestueuzer dan die tussen de goden, de halfgoden en de mensen in de Griekse mythen.

Oorlog en propganda

Die 'diaploki' maakt dat, bijvoorbeeld in de aanloop naar het referendum, zonder scrupules alle registers werden opengetrokken om de Grieken toch maar te overtuigen van een ja-stem. Illustratief daarvoor was de aandacht (of het gebrek eraan) voor de pro- en contrabetogingen die de dagen voor het referendum werden georganiseerd. Dat premier Tspiras bij het aantreden van zijn regering meteen de oorlog verklaarde aan de oligarchen, is daar ongetwijfeld niet vreemd aan.

De leider van de strijd tegen de oligarchen is de (partijloze) Panagiotis Nikoloudis. Hij werd aangesteld als minister bevoegd voor de aanpak van corruptie. Als voormalig vice procureur-generaal, gespecialiseerd in economische fraude is hij de man die, zoals hij zelfverklaarde, een einde moet maken aan de gewoonten van "een handvol families die denken dat de overheid en de openbare diensten enkel bestaan tot meerdere eer en glorie van hun eigen belangen."

The Press Project, een Griekse onafhankelijke nieuwssite, brengt de manier in beeld waarop nieuws door de Europese spindoctors gemaakt en gekraakt wordt

Als Europa van Griekenland extra inspanningen vraagt, dan gaat het echter zelden over het aanpakken van de oligarchen. Opmerkelijk is dat er vooral vanuit liberale hoek wel eens een lans voor wordt gebroken, maar de discussies in de media gaan toch vooral over hoe en hoeveel er verder moet worden gesneden in pensioenen, over BTW-hervormingen en het (slechts beperkt) laten stijgen van de bedrijfsbelasting. Zelden gaat het over de aanpak van fraude, de (weelderig tierende) oliesmokkel of het blijvend en bewust bemoeilijken van toegang tot bepaalde beroepen door de Griekse vakbonden die zo hun eigen belangen beschermen.

Financial Times

De verklaring daarvoor ligt veeleer in Europa dan in Griekenland: het zijn gewoon de nieuwsbrokken die de media vanuit de Europese Unie gericht worden toegeworpen. In 'Secrets of the Brussels media machine' fileert The Press Project, een Griekse onafhankelijke nieuwssite, de manier waarop nieuws door de Europese spindoctors gemaakt en gekraakt wordt. In het artikel wordt de goed geöliede mediamachine beschreven die sinds de financiële crisis in 2008 enkel aan belang en omvang heeft gewonnen en perfect in staat is om in enkele uren tijd "nieuws" over het hele Europese continent te verspreiden door gebruik / misbruik te maken van de journalistieke plicht om bronnen te beschermen.

In dit concrete geval wordt dat principe ook gebruikt om de Brusselse mediamachine zelf te beschermen en te verzekeren dat ze verborgen blijft voor het grote publiek. Geen enkele journalist die werkt in de Belgische hoofdstad riskeert zijn job door open en bloot te spreken over het systeem. Op die manier wordt het stilzwijgen erover bewaard

De media die een cruciale rol spelen in het verhaal zijn de persagentschappen Reuters en Bloomberg en de Financial Times. Hun nieuws wordt in een mum van tijd door andere media gecopy-pasted en verder verspreid. De aanbrengers van het "nieuws" zijn EU-functionarissen die betrokken zijn bij gesprekken en vooral moeten worden gesitueerd binnen de permanente vertegenwoordiging van Duitsland en landen die op de Duitse lijn zitten zoals Spanje, Portugal, Slovakije en de Baltische staten. Landen als Frankrijk en Italië hebben veel minder impact op het systeem.

Karaktermoord

De functionarissen spelen in op de nood aan snel en exclusief nieuws over wat er tijdens zo'n meetings wordt verteld. Dat gebeurt per sms, maar vaak ook via officieuze persbreefings waar op informele wijze en dus "anoniem" een beeld wordt gezet over de onderhandelingen dat kort daarna als "de waarheid" over zowat alle media verder wordt verspreid.

In het artikel op de Griekse site wordt zo van naaldje tot draadje, aan de hand van getuigenissen van aanwezige journalisten, uit de doeken gedaan hoe er een karaktermoord op Yanis Varoufakis werd gepleegd. Daarin speelt slechts een handvol journalisten een rol als doorgeefluik. Een van hen is Peter Spiegel van de Financial Times, die gisteren tijdens de top nog illustreerde hoe het precies werkt:

De informatie in zijn tweet bleek te kloppen, maar het blijft bedenkelijk dat een simpele tweet gebaseerd op wat één of twee functionarissen aan één journalist per sms laten weten, korte tijd later de opening is van zowat alle commerciële nieuwsmedia. Niemand lijkt zich daarbij de vraag te stellen: met welk doel wordt die informatie op dat ogenblik aan die persoon bezorgd?

Het bewijst enkel hoe kwetsbaar 'de media' en 'de nieuwsstroom' vandaag zijn geworden voor manipulatie. Voeg daar de Griekse 'diaploki' bij en het mag duidelijk zijn dat de leidende gedachte in het boek 'Flat earth news' van Nick Davies zeven jaar na verschijningsdatum weinig aan actualiteitswaarde heeft ingeboet: media zijn onder druk van commercialisering bol komen te staan van leugens, vervormingen en propaganda. Iets om in het achterhoofd te houden.

LEES OOK
Tom Cochez / 14-10-2019

Nick Davies: 'De PR-industrie bepaalt vandaag wat nieuws is'

Tien jaar terug trapte Apache - toen nog onder de naam De Werktitel - af met een interview met de Britse onderzoeksjournalist en mediacriticus Nick Davies. Hoe is het met 'de…
BRUSSELS TRIAL TERRORISM DRIES STREET THURSDAY
Sigrid Spruyt / 13-05-2019

Van nieuwswinkel tot pretpark: de media onder het scalpel van Sigrid Spruyt

Sigrid Spruyt, jou welbekend van het VRT-journaal en van haar boek 'Dagboek van een anker', hield op de Dag & Nacht van Apache zo'n schitterende lezing dat we ze je niet willen…
IMG_20190511_212234
Tom Cochez / 30-06-2018

Dun van leer, dik van smeer

Op zondag serveert Apache een eigen kijk op de voorbije week actualiteit. Deze week met Nick Davies, dikke vette koeien en de migratiecrisis
cake_strawberry_chocolate_cream_sweet_sponge_cake_flavor-1173670.jpg!d