Wat iedereen in 2020 gelezen moet hebben
Eind januari mochten alle voorbeschouwingen op 2020 al de prullenmand in. Corona veranderde alles. We keken met grote ogen naar de strikte lockdown in de Chinese stad Wuhan en dachten dat het ons nooit zou overkomen. Enkele weken later moesten we zelf in ons kot blijven. Ondertussen discussiëren we ook in België over drones die burgers controleren.
Ook de redactie en het team van Apache werkten de voorbije maanden vooral van thuis, maar dat hield ons niet tegen om te doen waar we voor opgericht zijn: journalistiek onderzoek. We beperkten ons dit jaar lang niet tot de coronacrisis. We hadden als vanouds aandacht voor een breed spectrum aan thema's: van racisme bij politie tot slimme camera's, van strandbars tot de commercialisering van journalistiek. Er is voor elk wat wils.
Het was moeilijk kiezen uit de vrucht onzer thuisarbeid, maar we deden toch onze stinkende best en selecteerden tien stukken die je dit jaar nog gelezen moet hebben. Tien stukken die tot nadenken stemmen, die je blik verruimen en die de wereld voor jou op scherp stellen. Tien stukken die je uitzonderlijk gratis kan lezen.
Hieronder vind je de keuzes van het team van Apache en de Vrienden van Apache. Je kan deze artikels uitzonderlijk gratis lezen!
Karl van den Broeck / Subsidies voor woonzorgcentra spekten portefeuilles van rijkste Belgen
In mei 2020, in volle lockdown, riep Apache de hulp in van zijn lezers. De situatie in de woonzorgcentra was zo zorgwekkend dat de redactie besloot om grondig te onderzoeken wat er misgelopen was. Op 29 juni publiceerde Tom Cochez het resultaat van zijn onderzoekswerk. Op basis van interne financiële documenten van Senior Living Group, toonde hij aan dat miljoenen euro’s aan subsidies en de extreem hoge huurprijzen vooral dienen om aandelen- en andere portefeuilles te spekken. Onze senioren zijn een lucratief beleggingsproduct. De onderbezetting en de geringe scholing van het personeel, alsook het gebrek aan opleiding en beschermend materieel, leidden tijdens de coronacrisis tot een nooit geziene tragedie met duizenden doden als gevolg.
Met dit artikel en de reeks die daarop volgde maakte Apache een duidelijk verschil. De privatisering van de ouderenzorg was voor de meeste andere media een blinde vlek in de berichtgeving.
Karl van den Broeck is hoofdredacteur van Apache.
Steven Vanden Bussche / Wonen op verboden terrein
Wonen in natuurgebieden belast de natuur en is daarom niet ideaal. Vanuit die premisse herbestemden en herbestemmen provinciebesturen de zones voor verblijfsrecreatie. Dat zijn stuk voor stuk ruimtelijke misbaksels, vaak uit de jaren zeventig. Alleen wonen in die ‘vakantiehuisjes’ niet altijd tweedeverblijvers, maar ook wel mensen in precaire financiële omstandigheden. Ze kwamen er na een tegenslag in het leven of vonden er een voor hen aanvaardbare woonoplossing, al dan niet na een misleidende advertentie. Veel gemeenten lieten permanent bewonen decennialang oogluikend toe, het was immers een goedkoop alternatief voor sociale huisvesting. En daar knelt het schoentje: zullen er tegen 2029 voldoende wooncompensatieprojecten voor de huidige bewoners zijn?
Met drie reportages in verschillende gemeenten vertelt Esmeralda Borgo een complexe ruimtelijke problematiek door de ogen van zij die het moeten ondergaan. Het verhaal van Stekene lees je gratis.
Steven Vanden Bussche is journalist bij Apache.
Charlotte Timmermans / Is de tijd rijp voor nieuwe regularisatie van sans-papiers?
Je kan een maatschappij afmeten aan hoe ze de mensen behandelt die haar om hulp vragen. Dan heb ik het over jou en mij, want op een dag worden we allemaal hulpbehoevend, als we dat nu al niet op een of andere manier zijn. De ‘marge’ is immers zo omvangrijk, dat ze bezwaarlijk nog een marge te noemen is. Of het nu kleinschalige boeren zijn, ouderen, kunstenaars, vluchtelingen, onafhankelijke media, mensen die het psychisch moeilijk hebben, freelancejournalisten, leerlingenbegeleiders, klimaatslachtoffers, mensen in kansarmoede, daklozen of ‘de nieuwe armen’: Apache houdt de vinger aan de pols.
In mei kwam bijvoorbeeld de regularisering van de tienduizenden Belgische sans-papiers opnieuw onder de aandacht. Apache liet zoals steeds een verscheidenheid aan stemmen aan het woord.
Charlotte Timmermans is eindredacteur bij Apache.
Tom Cochez / Racisme en aanzetten tot geweld in gesloten Facebookgroep politie
De politie stond het voorbije jaar meermaals in het oog van de storm. Na het overlijden van George Floyd zag de Black Lives Matter-beweging in de Verenigde Staten haar aanhang groeien. Maar ook in eigen land werd excessief politiegeweld een thema. Misbruik van het geweldsmonopolie is nefast voor een democratie. Af en toe uit zich dat in zware incidenten die de media halen, maar veel vaker gaat het om kleinere pesterijen, soms gestuurd door racisme. Het werk op het terrein zorgt voor begrijpbare frustraties en ook agenten zelf krijgen af te rekenen met geweld. Maar hoe onaanvaardbaar ook, het kan machtsmisbruik en racisme nooit legitimeren.
Afgelopen zomer doorploegde Steven Vanden Bussche een gesloten Facebookgroep voor politiemensen. Meermaals zagen we hem groen wegtrekken bij het lezen van racistisch taalgebruik, de verheerlijking van geweld en de oproepen tot actie. Kort na publicatie van het artikel opende het parket een onderzoek.
Tom Cochez is journalist en mede-oprichter van Apache.
Paul Gebruers / De Morgen bestaat niet meer
Het verhaal over De Morgen is dat van de afkalving van de linkse dagbladpers in Vlaanderen. Wij kwamen nog op straat voor de redding en overleving. Vandaag heeft iedereen er zich bij neergelegd dat de krant tot een nicheproduct van een populistische mediamagnaat verworden is.
De reeks van Apache-hoofdredacteur Karl van den Broeck kan je ook lezen als de evolutie van de Vlaamse dagbladpers tijdens de twee jongste decennia. Gedachtegoed dat opgeslorpt wordt door commerciële belangen. En de geruisloosheid waarmee dat allemaal gebeurd is. Het stemt tot nadenken, voor iedereen die begaan is met (h)eerlijke journalistiek.
Paul Gebruers is journalist bij Apache.
Annelien Van Roey / Hoe Leuven een gefilmde stad werd
Met Apache Lokaal onderzocht Apache 4 thema’s op reginonaal niveau. Waar lokale journalistiek de cruciale waakhond is voor de democratie, staat ze zwaar onder druk. Zo worden beslissingen van lokale politici niet langer kritisch tegen het licht gehouden.
Een van de thema’s die Apache onderzocht: de opkomst van slimme camera’s. Onder meer in Leuven. Het stadsbestuur plaatste er de voorbije jaren overal slimme camera’s. Overal in het centrum word jij nu gefilmd. Zogenaamd voor betere mobiliteit of meer veiligheid. Maar wie beheert deze camera’s? Vervangen ze blauw op straat? Schaden ze jouw privacy? En worden de beelden veilig opgeslagen?
Annelien Van Roey is marketingverantwoordelijke bij Apache.
Bram Souffreau / Hoe Fernand Huts in alle discretie zijn eigen wijk mag bouwen
Met de aankoop van de Boerentoren enkele weken geleden trad havenbaas Fernand Huts graag in de schijnwerpers. Minder geweten is dat de CEO van Katoen Natie al enkele jaren bijzonder actief is in de Antwerpse buurt waar de kantoren van zijn bedrijf staan. Hij koopt er huizen grenzend aan het Park Spoor Noord, voegt ze samen en verbouwt ze tot flats. Huts werkt zo mee aan de ‘verappartementisering’ van de wijk, een ongewenste ontwikkeling die leidt tot grotere bouwvolumes, meer wooneenheden en gentrificatie.
Apache bracht de koopwoede van Huts in kaart, legde bloot hoe de aanpak zorgt voor een stadsvlucht van de middenklasse en onthulde dat Huts’ projecten indruisen tegen het beleid van de stad Antwerpen dat opteert voor het behoud van eengezinswoningen.
Bram Souffreau is zakelijk leider en mede-oprichter van Apache.
Jan Walraven / Strandbars overspoelen Belgische kust
De warme zomermaanden van 2020 zijn ondertussen een vage herinnering. Als er één ding is dat je moet onthouden van die mooie zomer, dan is het wel dit onderzoek van Steven Vanden Bussche: het aantal strandbars aan de kust is op een paar jaar tijd verdubbeld. De coronamaatregelen zetten het deze zomer nog eens extra in de verf, want de strandbars kregen om coronaproof te kunnen werken nog wat extra vierkante meters ter beschikking. Voor wie is de kust? In verschillende badsteden wordt het wel heel moeilijk om vanop de dijk nog een glimp van de Noordzee op te vangen.
De commercialisering (en sluipende privatisering) van de kust is een voorbeeld van hoe Vlaanderen met zijn publieke ruimte omgaat. Het spekt niet enkel de kas van de private uitbaters, ook de gemeentelijke begrotingen varen er wel bij. Hoe lang blijft de publieke toegang tot het strand nog gewaarborgd?
Jan Walraven is journalist en redactiecoördinator bij Apache.
Frank Olbrechts / Wat de cijfers ons (niet) zeggen
De coronacrisis dompelde nieuwsgebruikers en burgers meer dan ooit tevoren onder in een haast eindeloze stroom aan cijfermateriaal. Tot in den treure probeerden overheden en media ons te overtuigen van de ernst van de situatie(s) met behulp van “harde cijfers”, een woordcombinatie die een gemeenplaats is geworden. Maar wanneer zijn cijfers werkelijk hard? Op welke manier zeggen zij ons iets?
In een gebalde gastbijdrage toont filosoof, wiskundige en logicus Jean Paul Van Bendegem aan dat cijfers alleen in een context hun rol spelen. Cijfers zijn pas waardevol wanneer iemand met kennis van zaken ze “tot een waardevol geheel” samenlegt, er woorden aan geeft, de cijfers dus ont-cijfert. Cijfers spreken nooit “voor zich”. Dat doet in hun plaats de wetenschapper, de statisticus op de studiedienst of de journalist die idealiter de hulp van experten inroept. Uiteraard door te verwijzen naar en zich te baseren op diezelfde cijfers.
Frank Olbrechts is journalist bij Apache.
De Vrienden van Apache / ‘Stop met in groene groei te geloven’
Ongebreidelde winstmaximalisatie leidt tot verwoestende destabilisatie. We kunnen echter een globale verbetering bereiken door groei in vraag te stellen. Immers, groei zoals die zich vandaag aftekent, leidt al te vaak tot maximale winst voor enkele ‘circuits’. De voordelen bereiken nooit de volledige samenleving.
Apache omschrijft in talloze artikels hoe deze ontwrichtingen georganiseerd zijn en in stand worden gehouden. Alle ‘mistoestanden’ zijn in grote lijnen het gevolg van deze ‘morbide’ honger naar geld en macht. Het bevestigt het cliché dat rijk rijker wordt en dat arm arm blijft of nog armer wordt. Het is niet omdat we klimaatneutraal zullen (en moeten) zijn, dat gelijke kansen op alle niveaus evenredig mee op gaan. Klimaatneutraal worden zal nog sneller kunnen als ‘foute’ groei stopt. Disproportioneel (groene) groei aanwakkeren betekent in het huidige systeem slechts de verzekering van een falende samenleving.