14 september 2008. Dexia was toen nog een bank van vertrouwen. Arco-coöperanten wisten nog niet dat hun geld praktisch integraal in de Dexia-bank was belegd terwijl Arco als bedoeling had sociale economie en non-profit te steunen. Maurice Lippens van Fortis had nog niet begrepen dat zijn plan om ABN-AMRO op te slokken niet gefinancierd geraakte (en het einde van ‘zijn’ bank zou volgen). Ratingbureaus slaagden erin, als alchemisten, AAA-scores te geven aan rommelproducten. De toekomst van de wereldeconomie leek haast zorgeloos …
Vandaag, 10 jaar later, lijkt het opnieuw business as usual.
Zwaard van Damocles
Dat Dexia ondertussen een zogenaamde ‘restbank’ is geworden (een mooier woord voor ‘bad-bank’) met tientallen miljarden aan ‘slechte’ waardepapieren waarvoor onze staat garant staat, wordt onder de radar gehouden. Een zwaard van Damocles dat ons nog vele jaren boven het hoofd hangt. Alleen al in de eerste zes maand van 2018 dook Dexia 419 miljoen euro in het rood. Hoe dat gaat evolueren als de Europese Centrale Bank binnenkort zal stoppen met het opkopen van obligaties, mag Joost weten.
"Alleen in IJsland is het gerecht erin geslaagd verantwoordelijke bankiers achter de tralies te krijgen."
Wat is er ondertussen geworden van de tientallen bankiers met boter op het hoofd? Alleen in IJsland is het gerecht erin geslaagd verantwoordelijke bankiers achter de tralies te krijgen. 10 jaar later noem ik het kort geheugen van vele bankiers stuitend, net als het feit dat ze niets hebben moeten inboeten op de megawinsten die ze persoonlijk incasseerden. Let wel: vele bankiers, voornamelijk van de kleine en middelgrote banken, deden hun job wel correct en met het nodige metier. Maar zij betaalden mee de rekening.
"Nog steeds heeft slechts een 3% van alle valutatransacties te maken met de reële economie."
De oorlog in Irak
Welke lessen zijn er ondertussen getrokken uit de vele hoorzittingen en ‘High Level expertengroepen’ die na 2008 her en der werden opgericht? Weliswaar werden diverse regels aangescherpt, preventieve maatregelen genomen en (kapitaals)vereisten opgetrokken, maar ten gronde? Evidente maatregelen die op diverse fora waren voorgesteld werden door de bankenlobby vakkundig in de kiem gesmoord.
Er kwam niets in huis van de scheiding van zakenbanken en banken die voor het groot publiek werken. Ook al lag aan die mix van verschillende beroepen en risicoprofielen bij de grootbanken de kern van het probleem dat op 15 september 2008 ontplofte. Die scheiding kwam er niet. Integendeel: er gaan weer stemmen op om banken meer vrijheden te gunnen.
"Wat er zich afspeelde in fiscale paradijzen moesten we vernemen dankzij onderzoeksjournalisten."
Of een ander voorbeeld: nog steeds heeft slechts een 3% van alle valutatransacties te maken met de reële economie. En flits-trading werd niet aan banden gelegd, een praktijk waarbij op microseconden enorme hoeveelheden geld worden ingezet, puur speculatief. Wat er zich afspeelde in fiscale paradijzen moesten we vernemen dankzij onderzoeksjournalisten. Wie zal deze praktijken structureel onder controle brengen?
Er is de volgende 10 jaar nog veel werk aan de winkel als we de slogan ‘Nooit meer Bankencrisis’ willen hard maken, zoals na een oorlog ‘Nooit meer Oorlog’ weerklinkt.
Over de onderliggende macro-economische oorzaken van wat 10 jaar gelden is misgelopen vloeide al veel inkt. Vooral over de Amerikaanse huizenmarkt. Onderbelicht is dat de rentestijging in de V.S. het vliegwiel is geweest om de huizenmarkt te ondergraven. Tussen midden 2004 en 2008 liet de Federale Overheid de interesten kwartaal na kwartaal stijgen, van 1% tot 5.25% … voornaamste reden: de oorlog in Irak diende gefinancierd: daarin lag de kiem van de problemen op de huizenmarkt!
Back to Basics
Maar de voornaamste schuldigen waren de grootbanken en hun leiders. De vraag dringt zich dan op wat wij als gewone burgers, als maatschappij, kunnen doen om banken ‘Back to Basics’ te duwen, om de nodige paradigma-shift waar te maken richting bankieren als dienst aan maatschappij en burgers.
Als we in ons land echt lessen willen trekken uit wat 10 jaar geleden gebeurde, hebben we nood aan banken die ethisch bankieren zo invullen dat ze een baken worden voor een ruim publiek, in samenwerking met dat publiek en het maatschappelijk middenveld. Zo niet zullen grootbanken zich blijven beperken tot het aanbieden van duurzame producten als -weliswaar groeiende- niche zonder veel te veranderen aan hun echte identiteit of businessmodel.
