Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Niet vliegen kan veel waard zijn

Koen Smets
plane and cash
Vandaag kan je veel geld verdienen door een bepaalde vlucht niet te nemen. (DALL·E)

Waartoe zou je bereid zijn om terstond 10.000 euro in cash te ontvangen? Wacht even voor je gedachten gaan naar zaken van twijfelachtige wettelijkheid of moraliteit – dat is niet  nodig. Nee, dezer dagen kan je blijkbaar dat soort geld verdienen door een bepaalde vlucht niet te nemen. En als dat je de wenkbrauwen doet optrekken, wat dacht je van het feit dat zo’n bedrag voor de meeste mensen daarvoor niet eens voldoende is? Is dat niet raar?

Overboeken is niet echt een probleem waar luchtvaartmaatschappijen de laatste paar jaar mee zaten, maar het lijkt zich inmiddels weer aan te dienen. Dat was ook het geval tijdens de aanloop naar het weekend van 4 juli in de Verenigde Staten (wanneer veel Amerikanen de gelegenheid van Independence Day aangrijpen om familie te bezoeken), te meer omdat, na de pandemie, de luchtvaartcapaciteit nog beperkt is. En net als voorheen accepteren de maatschappijen dus meer reservaties voor een vlucht dan waarvoor er plaats is, in de (doorgaans correcte) veronderstelling dat er toch altijd reizigers zijn die niet opdagen. Zo is de kans immers groter dat het vliegtuig toch nog vol geraakt. Maar daarvoor moeten ze natuurlijk gissen naar het aantal no-shows, en soms wordt dat aantal overschat.

Dilemma voor luchtvaart

Wanneer meer mensen opdagen met een boeking dan aan wie het toestel plaats biedt, zitten ze dus in de problemen. Ze nemen dan hun toevlucht tot het omkopen van reizigers, om hen ertoe aan te zetten hun recht op een zitje op te geven, tot wanneer de boeken in evenwicht zijn. Dit gebeurt niet zo vaak, maar ik had, laat op een mooie vrijdagmiddag in Düsseldorf, ooit de kans om het proces in actie te zien. Als in een surrealistische veiling worden toenemende bedragen genoemd, tot het nodige aantal passagiers ermee instemt ex-passagier te worden. Ik herinner me het exacte bedrag niet meer, maar het was meer dan 500 euro (en neen, ik verkoos tóch te vliegen).

Volgens de regels van het Amerikaanse Department of Transport hebben luchtvaartmaatschappijen het recht passagiers te “bumpen” (het ontzeggen van hun recht op instappen), meestal met een minimum compensatie van 1.550 dollar. (In de Europese Unie gelden gelijkaardige regels.) Maar ze bieden vaak veel hogere bedragen dan dat minimum – tot wel 10.000 dollar, zo blijkt. Is dat niet raar? Gaat op die manier niet alle winst in rook op?

Om te beginnen is het zo dat een volle vlucht (vanzelfsprekend) meer winstgevend is dan een met lege stoelen. Het break-evenpunt ligt tussen 70% en 80%, en dus betekent elke passagier boven die grens bijna puur winst (een individuele reiziger voegt slechts weinig kosten toe aan een vlucht). Dit levert een aanzienlijke financiële buffer op, waarmee goede wil en reputatie kunnen worden gekocht – of meer precies, waarmee het verlies ervan kan worden vermeden, want die zijn zeer waardevol in een concurrentiële luchtvaartmarkt.

cash suitcase
Een paar dagen te laat, wat extra bagage opgepikt onderweg. (© Jeremy Johnstone (Flickr CC BY NC ND 2.0))

Zouden de maatschappijen deze problemen kunnen vermijden, in plaats van zich eruit te moeten kopen? Zeker, maar beslist niet zonder kosten. Ze zouden kunnen ophouden met overboeken, maar dan zouden ze wellicht nooit nog een volle vlucht hebben, en dat zou tot lagere efficiëntie en duurdere tickets voor iedereen leiden. Een meer verfijnde aanpak zou het invoeren zijn van een aparte categorie van duurdere ‘gegarandeerde’ tickets, die nooit overboekt zou worden. De andere, goedkopere tickets zouden dan effectief standby tickets worden, waarmee je enkel kunt reizen wanneer niet alle ‘gegarandeerde’ tickets zijn verkocht, of wanneer niet alle houders daarvan daadwerkelijk opdagen. Maar dat is ingewikkeld, en de huidige manier van werken lijkt dan toch de beste optie, zelfs al kost ze soms flink wat geld.

Dilemma voor passagiers

Maar voor passagiers is de 500 euro die in Düsseldorf werden aangeboden klein bier in vergelijking met de 10.000 dollar die eind juni in Grand Rapids voor het grijpen was, een middelgroot stadje in Michigan in de VS. Er hadden acht mensen ingecheckt voor de Deltavlucht naar Minneapolis, waarvoor geen plaats was aan boord, en men was op zoek naar acht vrijwilligers die, tegen betaling, hun stoel wilden opgeven. Volgens een journalist op die vlucht startte het aanbod bij 5.000 dollar, en werd pas bij 10.000 dat streefdoel bereikt. (Uit een gelekt intern bulletin van Delta was in 2017 al gebleken dat het plafond voor compensatie tot dat bedrag was verhoogd, maar dit was blijkbaar de eerste keer dat het ook werd toegepast.)

Puristische economen zouden besluiten dat we hier de ‘gebleken voorkeuren’ (revealed preferences) van de reizigers zien: behalve voor de acht vrijwilligers, was voor iedereen deze specifieke vlucht meer waard dan 10.000 dollar. En voor sommigen, bijvoorbeeld iemand op weg naar een pitch voor een contract van miljoenen dollars, zou dat beslist zinvol zijn. Ook mensen die reizen om het huwelijk van hun kind bij te wonen, of zich naar huis haasten om hun pasgeboren baby te ontmoeten of omdat een familielid ernstig ziek of gewond in het ziekenhuis ligt, zouden wellicht niet aarzelen om dat aanbod af te wijzen. Voor anderen was het echter misschien niet zozeer de positieve waarde van de reis, maar de negatieve waarde van al het gedoe wanneer de reis niet volgens plan verloopt dat achter hun weigering van het aanbod zat.

Delta take off
Ik ben niet aan boord, maar dat maakt mij des te rijker. (© Andy Wu (Flickr CC BY 2.0))

In al deze gevallen is er een afweging, die de meeste passagiers maakten in het voordeel van de vlucht. Maar deden ze dat ook op een bewuste, welberedeneerde manier? Een manier om dat te onderzoeken is te kijken naar waar men later het meeste spijt over zou hebben – vliegen, of het geld accepteren? Wie opteert voor de vlucht in het geval van het miljoenencontract, het huwelijk, de nieuwe spruit of het familielid in het ziekenhuis zal die keuze waarschijnlijk later niet betreuren. Is dat echter ook zo wanneer het om het vermijden van rompslomp gaat? Disruptie bij het reizen ervaren we typisch als een groot probleem op het moment zelf, maar enkele maanden later is dat meestal een vage, onbeduidende herinnering. Zeg nu zelf, wat zou uw toekomstige zelf verkiezen: een vage herinnering aan een vlotte reis, of een vage herinnering aan een verstoorde reis, plus 10.000 euro in uw bankrekening? Onderzoek door Siu Kit Yeung en Gilad Feldman aan de Universiteit van Hongkong wijst uit dat we op korte termijn meer spijt hebben van wat we hebben gedaan, maar dat het, op langere termijn, datgene is wat we niet hebben gedaan, wat we het meeste betreuren. Wie het aanbod in de luchthaven afwijst, zou zich dat later dus wel eens kunnen beklagen.

Onze keuze tussen vlucht en cash kan ook worden bepaald door hoe we ernaar kijken. Wat als we de situatie verschillend zouden kaderen? Beeld u in dat men, in plaats van je geld aan te bieden om het zitje op te geven dat je al hebt, aan iedereen 10.000 euro geeft bij het inchecken. Die kun je dan later ofwel weer teruggeven bij het instappen, ofwel definitief bijhouden wanneer je besluit een latere vlucht te nemen. Zou je dezelfde keuze maken als wanneer je  recht hebt op een zitje op de vlucht, maar daarvan afstand kunt doen in ruil voor dat bedrag? Of bekijk het economische gezichtspunt: als je niet bereid bent je plaats af te staan voor 10.000 euro, dan moet de vlucht je meer waard zijn dan dat. Maar stel je voor dat je geen ticket heeft voor deze vlucht – zou je dan bereid zijn 10.000 euro uit te geven om er een te bemachtigen, of toch liever later (en goedkoper) vliegen? Als deze verschillende perspectieven je keuze al dan niet te vliegen veranderen, dan is een belangrijke factor wellicht het bezitseffect (endowment effect), de tendens meer waarde toe te kennen aan iets dat we bezitten, enkel omdat we het bezitten. Hier kan dat bovendien nog worden versterkt door het feit dat die plaats op de vlucht ons recht is, en dat geven we niet zomaar prijs.

Met een aanbod van deze omvang, hoezeer dat ook economisch verantwoord is, heeft Delta echter ook een anker gecreëerd voor toekomstige reizigers. Samen met alle redenen die ze hebben om zich te verzetten tegen het opgeven van hun zitje, weloverwogen of net niet, als zij weten dat dit bedrag uiteindelijk zal worden aangeboden, zou de praktijk van het overboeken wel eens een flink stuk lucratiever kunnen zijn geworden voor passagiers. Veel geluk alvast met uw toekomstige luchtreizen!

LEES OOK
Koen Smets / 07-10-2022

Afkeer van rechtsomkeer

Het afzweren van eerdere beslissingen wordt vaak zwaar op de korrel genomen.
No U-turn
Koen Smets / 08-07-2022

(Eerste) ministeriële keuzes

Het schouwspel in Westminster en Downing Street 10 als interessante etalage van besluitvorming.
10 Downing Street
Koen Smets / 03-06-2022

Om te beslissen moet je stoppen

We kunnen er niet ten lang over doen om te beslissen.
stopwatch